Page 11 - 02_LiryDram

i stosowanie go z umiarem powinno być w dalszym ciągu uznawanym i cenionym zabiegiem stylistycznym.
Natomiast najczęściej tak w społecznym odbiorze, jak i recenzjach krytycznych, mamy do czynienia z krytyką liryzmu, rozu- mianego jako odmianę poetyckiej stylistyki utożsamianej ze wstydliwą nadwrażliwo- ścią i egzaltacją, jako wynikiem niedojrza- łości poety i typowym zjawiskiem obiera- nia i przedstawiania świata przez pryzmat przeżyć podmiotu literackiego, charaktery- stycznym dla tzw. poezji kobiecej.
Niestety do literackiego lamusa odeszła także druga z kategorii estetycznych, sto- sowana w każdej dziedzinie sztuki, zwłasz- cza w literaturze, muzyce i teatrze. Polega ona na ukazywaniu zjawisk o charakterze monumentalnym i wzniosłym, o wysokich walorach uczuciowych powodujących sta- ny napięcia emocjonalnego u odbiorców. Patos, pathos (gr.) posługując się odpo- wiednio dobraną, uwznioślającą retoryką, sposobem obrazowania itp., mającymi po- ruszyć odbiorcę, używany jest zwykle dla przedstawiania osób i zjawisk uważanych za szczególnie ważne, przełomowe, monu- mentalne, traktowanych bardzo emocjo- nalnie, w kategoriach wielkiej namiętności, rozpaczy itp. Od czasów romantyzmu zo- stał uznany za środek staroświecki, prze- sadzony i sztuczny, wrócił jednak do łask w pewnych odmianach neoklasycyzmu, w ekspresjonizmie.
Z tej perspektywy ciekawe wydaje się prze- śledzenie zagadnienia, czy brak liryzmu zdyskwalifikowałby utwór literacki jako wiersz. Szukając warunków koniecznych i wystarczających, żeby utwór literacki za- klasyfikować do liryki, odrzucając kolejne
elementy z definicji wiersza jako utworu, np., poematu jako gatunku i poezji jako ro- dzaju, i tak doszlibyśmy zapewne do wnio- sku, że to co odróżnia wypowiedź podmiotu lirycznego od innych zapisów literackich to właśnie ów jednostkowy punkt widzenia świata przez pryzmat własnej wrażliwości i emocji, wykorzystujący całe słowotwórcze bogactwo języka w celu stworzenia wypo- wiedzi językowej o wielkiej sile ekspresji dla oddania całej skali przeżyć.
Zatem należałoby przywrócić właściwe proporcje – słowu liryzm (fr. lyrisme) rozu- mianemu jako nastrojowość, uczuciowość znów przypisać pozytywną funkcję spraw- czą w kontekście zawartych w lirycznym utworze literackim lub muzycznym środ- ków wyrazu, a dla potrzeb krytyki, kiedy należy wykazać brak dojrzałości lub nad- mierną rzewność, tkliwość, ckliwość stoso- wać nazwę „sentymentalność”.
Oczywiście zdaję sobie sprawę z tego, że pisząc powyższe stwierdzenia, mam wielu przeciwników, szczególnie wśród poetów należących do tzw. młodego pokolenia, dla których tworzenie nastroju w wierszu to „wycieczka do innej zamierzchłej epoki”, ale czasem mała garstka zwolenników nur- tu liryzmu we współczesnej poezji wystar- czy, żeby tej zapomnianej „formie” poezji przywrócić właściwą rangę.
1 Jan Kochanowski, Muza,
źródło: Internet, www.wolnelektury.pl
2 Marian Golka, Socjologia artysty nowożytnego, Poznań 2012, źródło: Internet, plik pdf
3 Adam Mickiewicz, Dziady, część III, źródło: Internet, www.wolnelektury.pl
4 Jan Kasprowicz, Akordy jesienne, źródło: Internet, www.wolnelektury.pl
luty 2014
LiryDram 9