Page 8 - 02_LiryDram

trudności nastręcza już samo słowo poezja, które zostało zapożyczone do języka polskie- go stosunkowo późno, gdyż jeszcze w XVI i XVII wieku pojawiało się często w swoim brzmieniu oryginalnym. Słowo to oznaczało zarówno samą pracę poety, inaczej nazy- waną rzemiosłem poetyckim lub ars poeti- ca, jak i jej wytwory, inaczej określane jako wiersze lub poema. Słowa poezja używano również czasami na określenie tego, co pięk- ne i wzniosłe.
POEZJA I LIRYKA – DUALIZM (NIEPRZYPADKOWY?)
JAKO OPOZYCJA LEKSYKALNA
Od drugiej połowy XIX w. termin poezja pokrywa się z zakresem terminu liryka, ponieważ od tego czasu prawie cała twór- czość epicka pisana jest prozą.
W tym (pierwszym) znaczeniu, kiedy uży- wa się terminu poezja jako synonimu termi- nu liryka, włącza się w jego zakres nie tylko liryczne utwory wierszowane, ale także utwo- ry liryczne pisane prozą (poematy prozą).
W drugim, do dziś żywym znaczeniu, ter- min poezja oznacza mowę wiązaną, czyli wszystkie utwory pisane wierszem i w tym znaczeniu termin poezja jest przeciwień- stwem terminu proza.
MISJA POETY I POEZJI – DUALIZM (NIEPRZYPADKOWY?)
JAKO WYZNACZNIK TENDENCJI
Od niedawna prześladuje mnie uparcie myśl, że przyszedł już najwyższy czas, żeby zrewidować pozornie panującą zgodę w podręcznikach do nauki języka polskiego na poziomie szkół średnich, że we współ- czesnej poezji można wyodrębnić praktycz- nie dwa główne kierunki: poezję klasycyzu-
jącą (Czesław Miłosz, Wisława Szymborska i Zbigniew Herbert) oraz poezję awangar- dową (Miron Białoszewski, Julian Przyboś i Stanisław Różewicz).
Przemawiają za takim stanowiskiem co najmniej dwa powody, żeby owe główne kierunki, stworzone modelowo dla potrzeb teorii literatury, „obalić”, gdyż nadmiernie upraszczając zjawiska, doprowadzają do schematycznego ujęcia i powodują:
1. stawianie klasyki w opozycji do awan- gardy, co może prowadzić do niepraw- dziwego wniosku, że klasyk nie stosuje nowatorskich środków wyrazu i bazuje tylko na stylistyce „klasycyzującej”
2. że awangarda jest to unikatowy nowo- czesny wynalazek ostatniego stulecia w oparciu o nowatorskie środki, tyle tylko, że z pozycji poezji XXI stosującej multimedialne rozwiązania to już nieste- ty „ariengarda”.
W takiej sytuacji niezwykle pomocne stają się dwie dyscypliny naukowe, które litera- turę traktując jako dzieło sztuki zwracają uwagę na ramy czasowe oraz kontekst spo- łeczny i kulturowy, a więc:
1. filozofia, a w szczególności estetyka w uję- ciu historycznym, zwracająca uwagę na obowiązujące kanony i ich ewolucje
2. socjologia twórczości, która obala przeko- nujące opinie, że analizowanie dzieła przez pryzmat życia artysty jest bezcelowe, gdyż liczą się tylko dzieła literackie i style.
Śmierć dwu uznanych literatów: poetki-filo- zofa „Noblistki” Wisławy Szymborskiej i dra- maturga Sławomira Mrożka, którego twór- czość jest zaliczana do nurtu teatru absurdu, symbolicznie zamykają pewien rozdział histo- rii literatury w tym sensie, że artystę stwarza zbiorowość, a stwarza go ona w wyniku za-
6 LiryDram luty 2014