Page 8 - Djarason 21 februari 2018.pdf
P. 8

8                                                                          Djarason 21 Febrüari 2018
                                                                         Thomas Domhoff
                                                         2018 ta un aña di
                  Pa: Jubi Evertsz
      Papiamentu, nos idioma materno!!             kambio; un aña difísil

        Awe ku ta dia internashonal di idioma materno, ku doló
      den nos kurason nos ta tradusí i sita Toos Smeulders, ku   WILLEMSTAD.- 2018             ta masha slou pa buska un
      mas ku 30 aña pasá a opiná tokante nos idioma materno
      Papiamentu den su tésis.                    ta un aña di kambio, un                      otro produkto na su lugá,
        “Den e sentido ei, Papiamentu tambe a keda stigmatisá   aña difísil, segun Thomas      kompanianan di aviashon ku
      di ta inferior, i a keda mantené e opinion ei, ni maske e ta   Domhoff den entrevista    ta kayendo afó i hotèlnan na
      un idioma ku kasi henter e poblashon ta papia.  eksklusivo pa EXTRA. El a                Kòrsou den problema. Esaki
        E no tabata ulandes o un idioma oropeo, i p’esei e ta   bin Kòrsou un aña i mei pasa   ta e situashon ku Kòrsou ta
      ménos……                                     i awor ta bandoná Kòrsou                     enfrentando aktualmente
        Nos tin ku bolbe enfatisá ku esnan ku tabata papia   pa otro reto interesante na       den 2018. Un aña sigur di
      papiamentu a keda papia nan idioma di pueblo, p’asina e   Brasil.                        kambio, un aña difísil.
                                                    Komo un persona ku a
      idioma di pueblo por a rende i krese, pero ta e sentimentu
      di ta orguyoso di bo idioma kasi no tabata eksistí.  traha 25 aña den e sektor             Pa Thomas e maneho ku
        E opinion di e kolonial oropeo, ku tabata konsiderá   finansiero e tin su opinion      ta hibando den e sektor di
      papiamentu komo un idioma inferior nan a aseptá i   riba e situashon aktual na           turismo kisas no ta bon. El
      mantené” fin di sita.                       Kòrsou i tambe gobernashon.                  a menshoná por ehèmpel e
        E mentalidat kolonial aki, lamentablemente ainda ta   “Tin biaha ta bon pa sinta       ‘winery’ na Hato ku a bai
      eksistí serka hendenan                      man krusá i warda kiko ta                    Aruba i ku ya ta serka di
        ku tin falta di informashon riba e tereno aki.  bin pero den otro kaso e ta  UTS. E empresa aki tin di   yena nan promé bòter di
        Hopi eksperto rònt mundu a deskribí i analisá   robes.           reorganisá, hende lo mester   biña. E winery lo a duna
      e mentalidat kolonial aki di e pueblonan kolonisá,   Tin 3 tipo di aktitut, esun  bai kas pero kiko lo para   un kos mas pa eksperensia
      relashoná e.o. ku e berdadero apresio ku nan tin pa nan   di un lider, early adopters  ku su futuro. Den kaso di   na Kòrsou. Di e forma aki a
      idioma materno. E problema ta, ku ounke e balor sosial   i followers. I den kaso di  Aqualectra ta buskando un   kita un di e palètnan for di e
                                                                                               sektor di turismo.
                                                  Kòrsou e hende ta hopi slou.  otro CEO. Ora mira ku tin
      kultural ta haltu serka kasi henter pueblo, ku ta usa su
      idioma materno, e parti di e pueblo, ku no ta konsientisá,   Aki ta warda demasiado i  un CEO interim pa basta   Ta trahando riba hotèlnan
      no ta kere den su balor efektivo pa por ehèmpel e.o. eduká   no ta aktua lihé komo un  aña kaba i tòg awor aki ta   grandi, pero a pensa ku ta e
                                                                                               butik hotèl, esnan chikí ku
                                                  follower”, el a bisa den  buskando un otro CEO. E
      su yu ku papiamentu na skol.
        Gobièrnunan di pasado resien, i eksponentenan di   e entrevista ku EXTRA,  por ta nifiká ku e hende   ulandesnan ta habriendo na
      direktivanan di skol, a hasi mal uso di e ambivalensia   reakshonando riba nos  ku ta bin ei lo bai haña un   Kòrsou ta esnan eksitoso. E
                                                  pregunta di desaroyonan ku  otro enkargo, e lo bai hasi
                                                                                               kambio kisas lo mester ta
      kolonial aki deliberadamente. Ta p’esei e.o., resultado
      super negativo den enseñansa di mayoria di yunan di    tin òf lo tin di tuma lugá na  algu otro ku Aqualectra ku   den e direkshon aki tambe.
      e pueblo trahadó, ta venga su mes awe dolorosamente.  Kòrsou.      probablemente lo ta mas   Den turismo ta pensando
                                                                                               muchu tradishonal. Ta pensa
                                                    Thomas a menshoná  outomatisashon i sigur mas
        Den realidat, ta un atrako polítiko Neo Kolonial,
      perfektamente orkestrá, planifiká, i ehekutá, pa esnan   komo ehèmpel e situashon  hende riba kaya.  ku e turista ta bin aki keda
      na mando, a tuma lugá riba e lugá ku papiamentu mester   na Aruba. Aki ta pensa i   Tambe tin sektor   den hotèl, drumi kantu di
                                                  aktua mesora. A abolí uso di  bankario ku kada bes ta
                                                                                               pisina, bebe kòktel, hunga
      tin den enseñansa di Kòrsou. Nos ta sita Martha Dijkhoff
      riba e asuntu di ambivalensia aki den un simposio   chek pa e aña aki. Ta un paso  mandando hende kas tiki   plaka den kasino. Thomas
      edukashonal, presentá mas ku 7 aña pasá. “  di bai over na ‘cashless”. E  tiki. Tin Giro i PSB ku ta   Domhoff a bisa ku e turista
                                                  kambio ei a stimulá hende  bai uni, tur banko tin di
                                                                                               ke otro kos, e ke eksperensiá
        1. Kòrsou ta monolingual pa gran parti, pero
      gobièrnunan Antiano a ofisialisá no dos, sino tres idioma   pa pensa kiko mas por hasi  bai outomatisá. Bankonan   algu otro manera e Winery
      ofisial pa Antias na 2001, i krea asina un impreshon falsu   ora ta hasi uso di e mashin  general ta mandando mas i   ku nos a menshoná ariba.
                                                  di pago ei. Na Aruba nan ta  mas hende kas. I pa kulminá
                                                                                                 “E aña aki ta un aña di
      di multilingualismo pa futuro pais Kòrsou.
        2. E lei di ofisialisashon di idioma no a bai kompañá   bezig ta pensa kon por ta un  tin Refineria Isla ku nos no   kachó i esei ta nifiká un aña
      ku un polítika di idioma pa atendé uso di papiamentu den   bon ‘follower’. Na Kòrsou  sa kiko lo bai pasa ainda. I pa   di kambio. E lo ta un aña
                                                                                               difísil ku ta krea kambio i e
                                                  sinembargo ta sinta i warda  no lubidá e sektor di offshore
      nòmber di ofisina di gobièrnu, i bòrchinan di kaya.
        3. E lei di ofisialisashon no a keda ligá na enseñansa   sin hasi kasi nada.  segun Thomas Domhoff ku   por nifiká kambio positivo
                                                    Thomas ta preokupá ku  ta kabando e aña aki.
      di pueblo. Gobièrnu sentral a traspasá su poder pa disidí   2018. E ta mira esaki komo   I riba tur esaki tin e   i kambio negativo”. Pa e
                                                                                               aña aki Thomas ta mirando
      riba idioma na direktivanan di skol sin pone ningun
      kondishon, loke tin komo konsekuensia ku gobièrnu a   un aña masha difísil.  E ta  bòikòt di Venezuela pa sera   masha tiki kos ku ta dun’é
      pèrdè poder polítiko pa maneho di idioma den edukashon   preokupá ku por ehèmpel  su frontera pero ku Kòrsou   speransa.
      di pueblo ( HS: insólito!)
        4. A introdusí papiamentu den Enseñansa di Fundeshi,
      pero gobièrnu i instansianan gubernamental no a proveé
      sufisiente guia, material i otro kondishonnan nesesario
      pa e proseso di inovashon kana bon.
        5. Usando esaki komo motibu prinsipal direktivanan di
      skol a drai bèk e desishon di gobièrnu pa usa papiamentu
      komo idioma di instrukshon den skol básiko i introdusí
      asina un sistema bilingual na mayoria di nan skolnan.
        6. Despues di añanan largu di preparashon a otorgá
      maestro di Enseñansa di Fundeshi un diploma.
        Pero no tabatin rekapasitashon dirigí riba papiamentu
      komo idioma di instrukshon, e kambio mas drástiko den
      skolnan di Enseñansa di Fundeshi.
        Diferente outor lokal a mustra riba e ambivalensia aki
      pa loke ta toka nos manera di atendé ku papiamentu den
      enseñansa”. Fin di sita.  Ku gobièrnu a traspasá su poder
      pa disidí riba idioma na skol ta parti di e atrako polítiko.
        Ku wowonan di falki Huki Sindikal i su aliadonan, lo
      analisá nifikashon konkreto di e siguiente palabranan
      den Amigoe di dia 10 febrüari 2018: “Met het beleid, “Op
      weg naar een multi-linguale co-existentie”, wordt de
      moedertaal in het onderwijs gestimuleerd.
        Te otro siman.
   3   4   5   6   7   8   9   10   11   12   13