Page 20 - bon-dia-aruba-20200414
P. 20
a20 ciencia & tecnologia
Diamars 14 aPriL 2020
Algun dokter ta stop di usa ventilator pa pashent di virus
volucra anestesia e pashent y oxigeno cu presion halto ta y nan ta muriendo’, segun
hinca un tubo den su gargan- ser forsa den e pulmon. gobernador di New York,
ta. Morto di un pashent asina Andrew Cuomo.
malo ta comun, sin importa e Algun dokter ta bisa cu ta
motibo cu nan mester ayudo purbando di tene e pashent- Novel coronavirus ta un
pa hala rosea. nan leu di ventilator lo mas miembro di famia coronavi-
largo posibel y ta mirando rus cu por causa griep y tam-
Generalmente, entre 40-50% otro tecnicanan. Un di nan be malesanan mas serio. Ofi-
di pashent cu malesa respira- ta pone pashent drumi na cialnan di salud ta bisa cu e ta
torio severo ta muri mientras diferente posicion – incluy- transmiti principalmente via
ta usa ventilator, segun exper- endo riba nan stoma – pa druppel di slijm na momento
tonan. Pero 80% of mas di pa- permiti diferente parti di e cu un persona tosa of nister.
shent di coronavirus poni na pulmon haya aire miho. Otro No tin tratamento ni vacuna
e mashin na New York City a ta duna pashent mas oxig- proba contra e virus.
fayece, segun oficialnan estat- eno via tubo den nanishi of
al y di e ciudad. Reportenan otro aparato. Algun dokter Expertonan ta kere cu mayo-
NEW YORK (AP) — shentnan. similar a bin di otro partinan ta experimentando cu agrega ria di persona infecta no ta
Mientras oficialnan di di Merca, como tambe China nitric oxide den e mescla, pa sufri mas cu un malesa leve
salud rond mundo ta pu- E evolucion di e tratamento y Reino Uni. yuda mehora fluho di sanger pero incomodo, incluyendo
sha pa haya mas ventila- ta resalta e hecho cu dokter- y oxigeno na e partinan me- kentura y tosamento.
tor pa trata pashent di nan ainda ta siñando e miho E motibo no ta cla. Por ta nos daña di e pulmon.
coronavirus, algun dokter manera pa maneha un virus relaciona cu e estado di salud Pero alrededor di 20% – hopi
ta stop di usa e mashin di cu a aparece apenas algun di e pashent prome cu infec- Ademas tin reporte cu pash- di nan di edad avansa of de-
hala rosea cada biaha cu luna atras. Nan ta depende cion, of con malo nan a bira ent di coronavirus ta keda bil pa condicion cronico –
nan por. riba data di anecdota den pa ora a pone nan na e mash- na ventilator hopi mas largo por bira mas malo. Nan por
tempo real entre un cantidad in. Pero algun profesional di cu otro pashentnan. Exper- haya problema pa hala rosea
E motibo: Algun hospital enorme di pashent y escasez salud ta puntra si e ventilator tonan ta bisa cu pashent cu y sufri dolor di pecho. Nan
a reporta cantidad inusual- di suministronan basico. por a empeora e situacion, tal pneumonia bacterial, por pulmon por inflama, cau-
mente halto di morto di pa- bes empeorando un mal re- ehempel, por ta na ventilator sando un condicion peligroso
shent di coronavirus cu ta usa Ventilator mecanico ta pu- spuesta di sistema immuun. no mas cu un of dos dia. Pero yama ‘acute respiratory dis-
ventilator, y algun dokter ta sha oxigeno den pashentnan Ademas, expertonan ta bisa pa pashent di coronavirus ta tress syndrome’. Ta calcula
worry cu e mashinnan por ta kende nan pulmon ta fay- cu ventilator ta daña e pash- comun pa keda na e ventila- cu 3-4% lo mester ventilator.
causando daño na cierto pa- ando. Uso di e mashin ta in- ent a largo plaso, mientras tor ‘shete, dies, diescinco dia
Volcan Anak Krakatau na Indonesia ta lansa lava y as
JAKARTA, Indonesia (AP) ter Geologico di Indonesia a E erupcion na 2018 a causa
— Volcan Anak Krakatau mustra e lava diabierna nochi. un tsunami na costa di Su-
di Indonesia a lansa un E agencia a bisa cu e volcan matra y Java, cobrando bida
kolom di as 500m den she- tabata den erupcion continuo di 430 persona.
lo, den su erupcion mas te cu diasabra mainta.
largo desde cu e collapse Anak Krakatau, cu ta nifica
explosivo di e isla a causa Un alerta nivel 2 a permanece Yiu di Krakatau, ta e descen-
un tsunami mortal na aña na luga, e di dos alerta mas diente di e famoso volcan
2018, segun cientificonan halto den un escala di cuater. Krakatu, cu su erupcion
a bisa den weekend. monumental na 1883 a duna
No a reporta ningun casuali- impulso na un periodo di fri-
CCTV di Centro pa Volcano- dad. amento global.
logia y Mitigacion di Desas-
Astronave na caminda pa Mercurio ta manda potret
CAPE CANAVERAL, Fla. na ultimo, cambiando su despues di dal dos ronchi Cientificonan ta spera di siña
(AP) — Un astronave na ruta na caminda pa e pla- Lansa un aña y mey atras, ‘flyby’ na Venus y seis biaha mas tocante e origen y com-
caminda pa Mercurio a neta mas chikito y mas in- BepiColombo di Europa rond di Mercurio. E proximo posicion di Mercurio, un-
pasa cerca di Tera diabier- terior di nos sistema solar. y Hapon a pasa dentro di ronchi lo ta na Venus na oc- abes e orbiternan Europeo
12,700km for di Tera. E acer- tober. y Hapones separa di otro y
camento mas cercano a tuma cuminsa su propio bueltanan
luga riba Sur Atlantico, cu Prome cu bandona vecin- di e planeta.
telescop na Chile logrando dad di Tera, BepiColombo a
mira e astronave. manda potret di e planeta cas. Mercurio ta e planeta menos
E astronave tin tres camara explora di e cuatro planeta
Gravedad di Tera a baha ve- estilo GoPro. rocoso di nos sistema solar.
locidad di BepiColombo y a E ta apenas tiki mas grandi cu
pon’e na un ruta mas cerca di E centro di control di e agen- nos Luna, y ta dal un buelta
solo. cia espacial na Alemania taba- rond solo den apenas 88 dia.
tin menos personal cu usual
Tabata e prome di nuebe asis- pa e operacion pa motibo di E astronave a haya su nomber
tencia di gravedad planetario e pandemia di coronavirus. E pa e ingeniero y matematico
– y e unico involucrando Tera controladonan a sinta leu di Italiano, Giuseppe ‘Bepi’ Co-
– riba e biahe di shete aña di otro mientras tabata monitor lombo, kende a inventa e uso
e astronave na Mercurio. e operacion. Lo usa e data aki di ‘flyby’ planetario pa en-
BepiColombo – cu tin dos pa calibra e instrumentonan cuentronan cu Mercurio. El a
orbiter cientifico – lo mester cientifico di e nave. fayece na 1984.
yega Mercurio pa aña 2025,