Page 9 - HOH
P. 9
A4 LOCAL
Diahuebs 27 November 2025
E reto di embehecimento di Aruba: legalisacion di migrante indocumenta
por yuda sigura e futuro di e isla?
Mientras cu Gobierno di manda creciente pa cuido na lo ta crucial pa mantene sos-
Aruba a introduci flexi- cas, enfermeria y servicio di ten publico.
bilisacion den maneho di sosten. Trahadonan migrante Gobierno di Aruba a enfatisa
integracion pa permiti le- regularisa por yuda cumpli cu legalisacion no ta e unico
galisacion di migrantenan cu e demanda ey, comple- punto riba e agenda di mi-
indocumenta, e debate mentando en bes di reempla- gracion. Nan a introduci un
hopi biaha enfoca den ter- sando personal local. politica di “dispensacion au-
minonan moral y di segur- tomatico” pa migrantenan
idad. Pero tras di e politica Defensornan di legalisacion indocumenta cu ta scoge pa
tin un crisis demografico na Aruba ta argumenta cu regresa cas boluntariamente,
trankil: e isla ta empuhe regularisando trahadonan lo loke ta permiti nan sali sin un
lihe, su crecemento di po- por genera decenas di mi- prohibicion di entrada den
blacion ta stagna, y pre- yones di florin na actividad futuro. Na mesun momento,
sion riba pensioen y cuido economico extra y na entrada gobierno a señala cu control-
di salud ta aumentando. di impuesto, mientras cu tra- nan di inmigracion mas seve-
hadonan indocumenta ta sali ro lo tuma luga for di 2026
Aruba actualmente ta un so- for di sombra den empleo y padilanti.
ciedad cu ta embeheciendo consumo registra.
rapidamente. Segun cifranan P’esey cualkier plan di le-
di CBS Aruba, pa fin di 2024 Estudionan internacional di galisacion den futuro lo sinta
alrededor di 19% di e pobla- programanan di legalisacion banda di un aplicacion mas
cion tabatin 65 aña of mas, den pasado na Europa y Mer- estricto — un combinacion
un aumento for di solamente ca ta sostene ampliamente e cu experiencia internacional
3.1% na 1960. Den termi- y keda legalmente, un can- seguro social. Den un sistema nocion cu, unabes legal, mi- ta sugeri ta clave pa preveni
nonan absoluto, e cantidad tidad significante di migrante caminda casi un di cada cinco grantenan tin mas chens di olanan nobo di migracion
di hende grandi a aumenta ta biba y traha sin permiso di residente ya ta riba 65 aña — mehora nan habilidadnan, iregular. Un regularisacion
di 1.646 pa mas cu 20.600 estadia of labor valido. Evalu- y ta anticipa cu e parti ey lo gana salarionan mas halto, unico, sigui pa reglanan cla
durante mas o menos seis acionnan regional di instan- subi — e contribuyentenan habri negoshi y paga mas be- pa migracion laboral legal y
decada — un aumento di mas cianan di Nacionnan Uni a adicional aki por yuda alivia lasting cu tempo. castigo serio pa contratacion
cu 10%. subraya ripitidamente e can- e presion riba schema di pen- informal, tin mas chens di
tidad halto na Aruba di refu- sioen manera AOV y riba e Sinembargo, ganashi fiscal no produci beneficionan demo-
Calculacionnan recien ta giado y migrantenan for di sistema di seguro di salud, por ta inmediato. Un proceso grafico y economico a largo
pone e poblacion total di Aru- Venezuela per capita, hopi di por lo menos riba termino di regularisacion ta trece su plaso cu legalisacion so.
ba na mas o menos 108 mil, nan ta enfrenta status iregu- cortico pa mediano. propio gastonan: capacidad
cu un edad promedio me- lar, crusamentonan riesgoso y administrativo pa procesa Sin un poblacion mas grandi
diano na comienso di añanan explotacion. E datonan demografico re- aplicacionnan, acceso expan- y mas productivo den edad di
cuarenta y un crecemento cien di Aruba ta mustra un di na cuido di salud y educa- traha, un Aruba cu ta embe-
di poblacion hopi modesto, E trahadonan indocumenta crecemento natural di pobla- cion pa migrantenan y nan hece ta confronta escogenci-
hasta negativo, den algun aña. aki ta particularmente pre- cion hopi abao, cu nacemento famianan, y presion potencial anan dificil: contribucionnan
sente den sectornan manera y morto mas o menos ta can- riba vivienda y infrastructura. mas halto pa menos trahador,
Datonan di Banco Mundial construccion, hospitalidad, cela otro y algun aña hasta ta Riba termino hopi cortico, e beneficionan reduci pa pen-
ta mustra cu e relacion di de- trabao domestico y cuido — registra crecemento negativo. gastonan aki por surpasa en- sionadonan, debenan mas
pendencia di edad — e parti areanan cu ta intensivo den tradanan nobo di belasting, halto, of algun combinacion
di mucha y hende grandi labor, hopi biaha ta paga tiki, Famianan migrante tin e ten- solamente birando positivo di tur tres.
relaciona cu e poblacion den y cu ta bira mas y mas atrac- dencia di tin profielnan di despues di varios aña si e po-
edad di trabao — ta para na tivo pa trahadonan local di edad mas hoben y, den algun blacion legalisa keda emplea y Legalisacion, diseña cui-
mas o menos 51%, loke ta ni- edad. caso, tasanan di fertilidad un integra. dadosamente y combina cu
fica cu tin alrededor di 51 de- poco mas halto cu e prome- reformanan mas amplio den
pendiente pa cada 100 hende Cu implementacion di e dio local. Sostenibilidad demografico labor, vivienda y educacion,
di edad di trabao. trayecto di legalisacion, no ta trata solamente di cu- por yuda rebalansa e ecu-
varios efecto demografico y Mientras cu legalisacion di anto hende ta biba na Aruba, acion demografico — agrega
Dentro di esey, e componente economico ta probabel riba migrantenan riba su mes lo pero con nan ta biba hunto. pagadonan di belasting mas
di dependencia “di biehes” so termino mediano pa largo. no causa un “baby boom”, Legalisacion por mehora hoben, sostene sectornan
a bin ta subi, alcansando alre- Evidencia di otro paisnan cu un poblacion migrante mas convivencia social door di re- clave y frena e marcha pa un
dedor di 26 hende grandi pa a lansa campañanan di regu- hoben y mas stabiel por yuda duci miedo y explotacion bao sociedad di super-edad.
cada 100 trahado na 2024. larisacion ta sugeri cu status frena e cambio pa un struc- di migrantenan, permitiendo
legal impulsa participacion di tura di poblacion mas bieu, nan pa raporta abusonan, E isla lo mester di politicanan
Den terminonan practico, forsa laboral, productividad specialmente si muchanan paga nan debenan y participa ainda pa impulsa productivi-
esaki ta nifica cu menos tra- y contribucionnan di belast- cu a nace of lanta riba e isla mas abiertamente den bida di dad, encurasha formacion di
hado ta sostene mas pensio- ing, specialmente ora ta com- ta keda, studia y traha local- comunidad. famia responsabel, atrae y
nado, mientras cu e base di bina cu aplicacion contra di mente den futuro. retene migrantenan cuali-
impuesto cu ta financia pen- contratacion informal. Na mesun momento, un fica legalmente, y garantisa
sioen y cuido di salud ta lucha Segun cu e forsa laboral local proceso mal maneha por cu tanto migrantenan nobo
pa sigui. Ta kere cu mayoria migrant- ta bira mas bieu, cierto traba- alimenta tensionnan si resi- como residentenan di hopi
enan indocumenta na Aruba onan cu ta exigi fisicamente dentenan ta percibi cu esnan tempo ta comparti e benefi-
Na mesun momento, Aruba ta den edad di traha, hopi bi- of cu salario abao ta bira mas nobo ta “bula e rij” pa vivi- cionan di crecemento.
a bira hopi dependiente di aha den nan 20, 30 y 40 aña. dificil pa yena. Legalisacion enda, servicio di salud of scol.
labor migrante. Cifranan di Treciendo nan den e sistema lo permiti dunadornan di E riesgo ey ta particularmente Un echo ta dificil pa ignora:
CBS ta mustra cu e mayoria formal lo “agrega” traha- trabao tuma migrantenan cu sensitivo na un isla chikito cu den un pais chikito cu ta em-
di hende cu ta registra como donan na e estadistica oficial, contractnan, training y pro- densidad di poblacion halto y behece rapidamente, e status
inmigrante nobo ta nace den bahando e proporcion di de- teccionnan apropia, en bes di tereno limita. di miles di trahado indocu-
exterior, cu mas di 3.300 hen- pendencia riba papel y den depende riba areglonan in- menta no ta un problema
de cu a registra na 2024 — al- practica. formal. Maneha expectativanan — y scondi mas. E por ta un di e
rededor di 14.5% mas halto Esaki ta particularmente rel- splica bon cla ken ta cualifica, palancanan central cu ta di-
cu e promedio di e decada Trahadonan legal por tin tra- evante pa trabao di cuido. Un kico nan mester contribui y cidi si Aruba su modelo social
anterior. baonan formal, paga impues- poblacion cu ta embehece con e isla lo plania pa infra- ta keda sostenibel pa futuro
Hunto cu esnan cu ta drenta to riba entrada, y contribui na rapidamente ta nifica un de- structura y servicio social — generacionnan.

