Page 12 - bon-dia-aruba-20200911
P. 12

a12   riba caya
              Diabierna 11 September 2020

                                                             Slak invasivo na Aruba


                                                                                     slaknan por ta scondi abou di objeto-  sali afo. No benta slak bibo afo sino
                                                                                     nan na suela, mosaiconan warda, den  herbe nan den bleki cu awa of mara
                                                                                     troncon  of  den  pochi  di  mata  unda  den saco di plastic, benta den freezer
                                                                                     tin humedad.                       pa un anochi y tira afo.
                                                                                     2.Establece e sorto. Aruba conoce 18  4.Usa kimico pero cuidao cu mucha
                                                                                     sorto  di  slak,  mayoria  cu  cocolishi  of  cacho.  Pa  combati  slaknan  ex-
                                                                                     di  cuanan  e  Brachypodella  arubana,  otico  por  usa  metaldehyde  of  iron-
                                                                                     Neosubilina  scopulorum  y  Hojeda  phosphate, kimiconan cu ta contene
                                                                                     vanattai ta haya aki so! Yama 5858102  methylcarbide.  Tin  diferente  marca
                                                                                     of email info@santarosa.aw pa infor-  cu  por  haya  den  likido  of  granula,
                                                                                     macion.  Slaknan  exotico  invasivo  ta  informa  cerca  bo  compania  di  pest
                                                                                     habita rond di hende, yega na hopi pa  control. Strooi, basha esakinan unda
                                                                                     area  y  por  transmiti  enfermedadnan  ta mira slak so pero no unda mucha
                                                                                     na hende, cacho y cabay.           of cacho ta yega.
                                                                                     3.Deshaci di slaknan exotico. Piki co-  5.No transporta of move suelo of ob-
                                                                                     colishinan bashi cu handschoen di la-  hetonan di unda a mira slak pa otro
                                                                                     tex y hinca nan bou di awa pa un rato,  lugar of pafor di bo cura ya cu por tin
             Departamento  di  Agricultura,  encia di e Giant African Snail (GAS),  laga para un tempo pa mira si e slak ta  (webo di) slak ariba of aden.
             Cria  y  Pesca  Santa  Rosa  por  a  Lissachatina fulica, e Cuban Garden
             tuma  nota cu tin personanan na  Snail,  Zachrysia  provisora  y  Florida
             Aruba ta mira e tipo especienan  Leatherleaf  Leidyula  floridana.  Po-
             cu  ta  e  Slak  como  “masacota”  tencialmente por haya otronan cu ya
             un bestia cu kisas nan por cuida.  ta  na  Curaçao  y  St.  Maarten.  Esun
             Esaki  ta  bou  ningun  circunstan-  dilanti  di  e  foyeto  aki  ainda  falta  pa
             cia mester sosode pa motibo cu e  identifica. Segun Robinson (1999), e
             “Slaknan” aki ta peligroso.         aumento den e introduccion di espe-
                                                 cienan exotico ta debi na:
             Aki ta sigui informacionnan cu De-  1.Expansion di e economia global cu
             partamento  di  Agricultura,  Cria  y  por trece hopi productonan den con-
             Pesca  Santa  Rosa  a  compila  riba  in-  tainer  te  for  di  Asia  cu  den  nan  via
             vestigacion  haci  riba  slaknan  cu  a  marino ta pasa Florida.
             wordo haya na Aruba.                2.Aumento di e volumen di commer-
                                                 cio, en espera di cua na 2016 Aruba
             Kico ta Slak                        a inaugura su waf nobo di Barcadera.
             Slaknan  ta  organismonan  terrestre,  3.y  tratadonan  internacional  di  co-
             acuatico y marino di un solo curpa/  mercio manera e World Trade Orga-
             musculo  cubri  cu  slijm,  sin  weso  nization cu ta regula y facilita move-
             aden,  sin  pia  defini.  Pa  e  foyeto  aki  mento di bienes.
             ta  desconsidera  esnan  marino.  For
             di  nan  cabes  por  sali  dos  pa  cuatro  MANERAN DI ENTRADA
             puy.  Por  haya  nan  cu  of  sin  cocoli-  Aunke  spera  den  productonan  di
             shi. Dentro di esnan cu cocolishi por  horti- y agricultura tambe por spera
             haya esnan cu na e parti abou patras  slaknan exotico invasivo ariba y den
             di nan curpa tin un pida cocolishi pa  containernan  di  carga,  mosaico  pa
             tapa e orificio di e cocolishi y otronan  cas,  ekiponan  militar,  di  acuario  y
             sin esaki. Slaknan ta nocturno y por  otro productonan pero tambe intro-
             come casca of foyo berde of seco, car-  duci cu intencion. Aruba ta carece di
             ni bibo of di bestia morto, un com-  restriccionnan di cuarentena mas no
             binacion di esakinan y nan por come  tin  autoridad  oficial  pa  inspecciona
             otro.  Den  tempo  di  secura  nan  por  ni  combati  nan.  E  potencial  limita
             hiberna. Slaknan ta macho y hembra  di  agricultura  local  lo  ricibi  efecto
             alabes. Ora di pari nan ta pega cabes  negativo,  especienan  nativo  lo  haya
             di un cu rabo di e otro. Despues cada  impacto contrario y e establecimento
             un por pone webo. Segun Hovestadt  di slaknan exotico lo crea un reserva
             (2017), Aruba tin 18 sortonan di cua  pa  exparsimento  leu  ora  cu  Aruba
             nan habitat preferi ta e areanan rico  exporta  su  mesun  productonan  afo.
             na calichi. Di nan ta e slak di Cala-  Asina na 2016 un cunukero a reporta
             cuna,  Cerion  uva,  ta  hopi  mira  y  molester di Allopeas gracile, un di e
             maske  endemico  na  e  islanan  ABC,  invasornan  di  1940,  na  su  produc-
             pa Aruba e ta un re-introduccion di  cion.  E  invasornan  por  tambe  fungi
             e ultimo 800 añanan. Di e otronan e  como  portador  di  enfermedadnan
             Brachypodella  arubana,  Neosubilina  humano y di cria.
             scopulorum  y  Hojeda  vanattai,  mas  Aruba conoce 18 sorto di slak di cua
             e Cistulops raveni arubana y Micro-  nan e Brachypodella arubana, Hojeda
             ceramus bonairensis arubanus ta haya  vanattai y Neosubilina scopulorum ta
             na Aruba so. Aruba ta comparti Gas-  haya aki so.
             trocopta barbadensis hojeda cu Cura-
             çao,  Boneiro  y  Paraguay,  Venezuela.  Kiko abo por haci
             Di e famia di Tudora Aruba tin dos  Banda di tene un Jardin Crioyo unda
             rasa Tudora fossor arubana y canashi-  e  Chuchubi  of  Kododo  por  come
             tensis. E slak mas grandi indigena ta  cierto  slaknan  exotico  (van  Buurt,
             Drymaeus elongates                  2016)  por  tuma  accionnan,  manera
                                                 aki abou describi, pa contenenan:
             Slaknan Exotico Invasivo            1.Tira bista den serena cu flashlight.
             Pa algun tempo caba por haya slaknan  Revisa  matanan  ornamental  of  den
             exotico  invasivo  na  Aruba  manera  pochi,  mira  pa  foyo  y  stamnan  cu
             Allopeas  gracile,  Allopeas  micra  y  marcanan  di  raspa  of  scrap.  Mira
             Streptostele musaecola pero na 2011,  tambe pa rastro di slijm y/of sushi di
             2014  y  2016  DLVV  a  constata  pres-  bestia  den  sliertnan  largo.  Den  dia
   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17