Page 5 - BNDIA ARUBA
P. 5

A5
                                                                         EDITORIAL/cOLOfOn Diahuebs 27 Februari 2020




















                                                                               Homber na Aruba...


                                                                               A cuminsa muri mas hoben...?




                                                 For di e entrevista extenso cu Bon Dia Aruba a  rable di salud di nos hendenan, specialmente na
                                                 tene cu director di Banco di Seguro Social (SVb)  edad  halto.  Sobrepeso  y  obesidad  ta  hunga  un
                                                 a sali varios mensahe importante, di cual nos a  papel  importante,  no  cerca  nos  so,  sino  tambe
                                                 trata algun caba den nos Editorial. Tin uno cu sin  mundialmente.  Riba  e  lista  di  e  paisnan  mas
                                                 duda nos no por keda sin trata y esey ta e tenden-  problematico pa obesidad nos no ta aparece, pa-
                                                 cia señala pa SVb di e reduccion den expectativa  sobra ta mira solamente paisnan independiente
                                                 di bida di persona masculino na edad di pension.  y no teritorio autonomo manera nos. Lider sin
                                                 Mientras cu pa hende muher e cifra a keda igual  discusion den obesidad ta Merca, sigui pa algun
                                                 den ultimo añanan, pa hende homber e expecta-  pais  di  region  di  Pacifico,  manera  Tonga  y  Sa-
                                                 tiva a baha cu mitar aña.                     moa. Remarcable ta e presencia den e top-10 di
                                                                                               St Kitts & Nevis y St Lucia, mientras cu Baha-
                                                 E pregunta naturalmente ta, kico esaki ta signifi-  mas, Barbados y Trinidad & Tobago ta luci nega-
                                                 ca. Hende muher no tin nada di preocupa, mien-  tivo den e top-20 mundial aki. Merca tin ademas
                                                 tras pa hende homber nos mester sali en busca di  e mesun tendencia di reduccion di expectativa di
                                                 un splicacion di e fenomeno aki? O por ta asina  bida, unda ta menciona mas factor, manera abuso
                                                 cu  ambos  sexo  tin  nan  problemanan  di  salud,  di droga y alcohol, suicidio, banda di obesidad.
                                                 sigur  na  edad  halto,  pero  den  caso  di  e  hende  Merca a pasa den un proceso di aumento di 10
                                                 homber e problema ta mas grave ainda? Manera  aña di expectativa di bida den ultimo 50 aña, di
                                                 e director di SVb mes ta indica, lo mester warda  69.9 aña na 1959 te 78.6 aña na 2016. Sin em-
                                                 resultado otro aña di e Censo 2020 cu lo tuma  bargo, e progreso aki a nivela despues di 2010 y
                                                 lugar mas leu den e aña aki. Pero, no ta asina cu  na 2014 a cuminsa cay. Y esaki a pesar cu Merca
                                                 no tin ningun dato di e situacion di salud en gen-  ta gasta mas ‘per capita’ na cuido medico cu cu-
                                                 eral y specificamente pa hende di edad halto. Un  alkier otro pais.
                                                 problema ta si cu no tin cifra reciente disponible
                                                 pa publico. Aunke no lo aprecia nos critica, pero  Nos lo ta na algun lugar den e top-20 ey tambe,
                                                 riba website di CBS e ultimo Statistical Yearbook  y cuidao nos no ta cerca di Merca... Sin embargo,
                                                 ta di aña 2015, si nos no ta hera esey ta cinco aña  cu e realidad ey nos no a haci tanto ainda, y si nos
                                                 pasa... Auxilio!                              kier mehora, algo mester sucede. Den e dianan
                                                                                               aki nos por a tende cu nos gastonan medico ta
                                                 Di otro banda, ya pa e tempo ey – 2015 - Aru-  aumenta, pero no di un manera fuera di lo co-
                                                 ba su poblacion tabata pa hopi tempo caba den  mun compara cu otro paisnan. Esey ta berdad,
                                                 un  desaroyo  negativo  pa  loke  ta  custumber  di  pero no ta yuda nos pa sa kico ta e proximo paso-
                                                 alimentacion y presencia masivo di sobrepeso y  nan pa purba reduci e gastonan aki.
                                                 obesidad. Esaki ya pa e tempo ey tabata motibo  Nan ta creciendo pa e motibo menciona, manera
                                                 pa preocupacion, unda CBS mes ta constata cu  den tur otro pais, pero cerca nos esaki por bira
                                                 pa 2015, 20% di causa di morto ta ‘neoplasm’,  mas fuerte pa via di e aumento grandi di e gru-
                                                 otro  palabra  pa  crecemento  abnormal  di  cierto  po di edad halto, cu lo yega cerca di 25% di nos
                                                 tejido den curpa humano, cu otro palabra: cancer,  poblacion, cu ta trece extra gasto cune. Aunke ta
                                                 den e caso aki cerca hende homber. Enfermedad  logico y natural cu hende di edad tin hopi mas
                                                 relaciona cu nos sistema circulatorio, curason y  problema di salud, ta e problemanan di malesa
                                                 arterianan, ta causa di morto den 42% di tur caso  cronico cu ta bira un peso grandi riba presupues-
                                                 di hende homber na 2015.   Pa hende muher e ci-  to di AZV. Y ta e enfermedadnan aki cu ta rela-
                                                 franan ta 27% pa neoplasm, y 38% pa sistema cir-  ciona intimamente cu estilo di bida, sigur rela-
                                                 culatorio, en corto: mas cancer, menos curason.   ciona cu loke nos ta haci na ehercicio y pa loke ta
                                                 Pa ambos sexo ta conta cu e dos categorianan aki  nos alimentacion.
                                                 hunto tabata e causa mayoritario di fayecimento.
                                                 Esaki ta implica cu e tendencia negativo pa hen-  Ta remarcable cu tin un grupo bastante grandi,
                                                 de homber cu SVb ta constata durante e periodo  segun nos impresion, cu a bira consciente di nan
                                                 2015 – 2019 tabatin su señal caba den e cifranan  estilo eroneo di bida, a traves di e mal experiencia
                                                 di causa di fayecimento di 2015.              cu un di e enfermedadnan menciona. Esey ta di
                                                                                               aplaudi pero cu esey nos no a yega na preveni cu
                                                 E siguiente pregunta  ta, kico ta e factornan  cu  gruponan mas hoben ta yega na e experiencia ey.
                                                 ta hunga un papel den e situacion hopi desfabo-  Nos mester actua prome caba!
   1   2   3   4   5   6   7   8   9   10