Page 5 - HOH
P. 5
10 LOCAL AWEMainta Diahuebs, 21 Augustus 2025
Ora partner bira agresor e rol cu malesanan manera demencia y Alzheimer por hunga. E condi-
cionnan aki ta afecta memoria, huicio, y regulacion emocional, y por hiba
Abuso domestico na agresividad of atakenan violento. Aunke no tur pashent cu demencia ta
bira abusivo, expertonan ta adverti cu deterioro cognitivo por aumenta e
den nos grandinan riesgo di comportacion dañino na cas.
Ora cuido bira daño
Den hopi caso, e casa ta asumi e rol di e cuidado principal ora su partner
desaroya demencia of Alzheimer. E dinamica por ta yen di amor y sosten,
pero tin biaha e ta cambia den algo mas scur. Confusion, frustracion, y
un bahada den control di impulso por causa cu e pashent ta reacciona
violentamente fisicamente of verbalmente contra su cuidado.
Di otro banda, tin situacionnan tambe unda un casa mas saludabel ta bira
abusivo contra un partner cu tin demencia, explotando su vulnerabilidad.
Esaki por inclui explotacion financiero, negligencia, of maltrato fisico. E
combinacion di dependencia y isolacion ta haci’e hopi dificil pa victimanan
HOPI biaha ta papia di abuso domestico den di edad avansa busca yudansa.
contexto di parehanan hoben of di edad mediano,
pero un di e formanan di abuso mas scondi y E epidemia scondi
compleho ta tuma luga entre nos grandinan. Tras Segun e Organisacion Mundial di Salud, aproximadamente 1 di cada 6
di porta cera, partnernan di edad avansa tin biaha persona di 60 aña of mas ta experencia un of otro forma di abuso cada
ta bira e agresor—poniendo nos grandinan vulner- aña. Sinembargo, casonan cu ta envolve partnernan domestico special-
abel na peliger, hopi biaha na man di e mesun mente no ta ser raporta. E victimanan por tin berguensa, miedo di perde
persona cu nan ta confia mas. nan cas, of no ta dispuesto pa expone un casa—hasta uno abusivo—na
Loke ta haci e problema aki specialmente dificil ta
consecuencianan legal. Den famianan unda demencia ta envolvi, hopi
biaha ta ignora e abuso como “parti di e malesa,” lagando e victimanan
sin proteccion.
Reconoce e señalnan di advertencia
Ta crucial pa miembronan di famia, bisiña, y profesionalnan di cuido
medico ta atento na señalnan di advertencia. Esakinan por inclui heri-
danan sin splicacion, retiro repentino for di actividadnan social, perdida di
peso, of señalnan di miedo rond di un casa. Cambionan den comportacion
di e partner—manera iritabilidad creciente, control financiero repentino,
of agresividad—tambe por indica abuso.
Loke mester cambia
Expertonan ta enfatisa cu aunke demencia y Alzheimer por contribui na
agresividad, abuso nunca mester ser normalisa of ignora. Mester di mas
training pa cuidado y trahadonan di salubridad pa reconoce y reacciona
apropiadamente. Programanan di sosten por yuda famianan maneha
agresividad liga na demencia sin laga esaki escala y bira abuso.
E marconan legal tambe mester ser reforsa. Hopi ley di abuso di hende
grandi ta enfoca riba negligencia of explotacion financiero, pero no ta
atende specificamente cu abuso domestico entre partnernan di edad
avansa. Legisladonan mester amplia e proteccion y sigura cu recursonan
manera refugio y conseho ta accesibel pa victimanan di edad.
Protehando nos grandinan
Abuso entre nos grandinan ta un di e tragedianan mas scondi di sociedad.
Sea cu e ta causa pa malesa, stress, of dinamica bieu, e no por ser husti-
fica. Ta esencial pa identifica y caba cu e comportacion aki pa proteha nos
grandinan di sufri den silencio—specialmente ora e daño ta bin for di e
mesun persona cu un dia a priminti di stima y proteh’e.

