Page 5 - HOH
P. 5

10 LOCAL                                                       AWEMainta                                          Diahuebs, 21 Augustus 2025





             Ora partner bira agresor                                e rol cu malesanan manera demencia y Alzheimer por hunga. E condi-
                                                                     cionnan aki ta afecta memoria, huicio, y regulacion emocional, y por hiba
         Abuso domestico                                             na agresividad of atakenan violento. Aunke no tur pashent cu demencia ta


                                                                     bira abusivo, expertonan ta adverti cu deterioro cognitivo por aumenta e
       den nos grandinan                                             riesgo di comportacion dañino na cas.


                                                                     Ora cuido bira daño

                                                                     Den hopi caso, e casa ta asumi e rol di e cuidado principal ora su partner
                                                                     desaroya demencia of Alzheimer. E dinamica por ta yen di amor y sosten,
                                                                     pero tin biaha e ta cambia den algo mas scur. Confusion, frustracion, y
                                                                     un bahada den control di impulso por causa cu e pashent ta reacciona

                                                                     violentamente fisicamente of verbalmente contra su cuidado.
                                                                     Di otro banda, tin situacionnan tambe unda un casa mas saludabel ta bira
                                                                     abusivo contra un partner cu tin demencia, explotando su vulnerabilidad.
                                                                     Esaki por inclui explotacion financiero, negligencia, of maltrato fisico. E

                                                                     combinacion di dependencia y isolacion ta haci’e hopi dificil pa victimanan
       HOPI  biaha ta papia di abuso domestico  den                  di edad avansa busca yudansa.
       contexto di parehanan hoben of di edad mediano,
       pero un di  e formanan di  abuso  mas scondi y                E epidemia scondi

       compleho ta tuma luga entre nos grandinan. Tras               Segun e Organisacion Mundial di  Salud,  aproximadamente 1  di  cada  6
       di porta cera, partnernan di edad avansa tin biaha            persona di 60 aña of mas ta experencia un of otro forma di abuso cada
       ta bira e agresor—poniendo nos grandinan vulner-              aña. Sinembargo, casonan cu ta envolve partnernan domestico special-
       abel na peliger, hopi biaha na man di e mesun                 mente no ta ser raporta. E victimanan por tin berguensa, miedo di perde

       persona cu nan ta confia mas.                                 nan cas, of no ta dispuesto pa expone un casa—hasta uno abusivo—na
       Loke ta haci e problema aki specialmente dificil ta
                                                                     consecuencianan  legal. Den famianan  unda demencia ta  envolvi, hopi
                                                                     biaha ta ignora e abuso como “parti di e malesa,” lagando e victimanan
                                                                     sin proteccion.



                                                                     Reconoce e señalnan di advertencia
                                                                     Ta crucial pa miembronan di famia, bisiña, y profesionalnan di cuido
                                                                     medico ta atento na señalnan di  advertencia. Esakinan por  inclui heri-

                                                                     danan sin splicacion, retiro repentino for di actividadnan social, perdida di
                                                                     peso, of señalnan di miedo rond di un casa. Cambionan den comportacion
                                                                     di e partner—manera iritabilidad creciente, control financiero repentino,
                                                                     of agresividad—tambe por indica abuso.



                                                                     Loke mester cambia
                                                                     Expertonan ta enfatisa cu aunke demencia y Alzheimer por contribui na
                                                                     agresividad, abuso nunca mester ser normalisa of ignora. Mester di mas

                                                                     training pa cuidado y trahadonan di salubridad pa reconoce y reacciona
                                                                     apropiadamente. Programanan di sosten por yuda famianan maneha
                                                                     agresividad liga na demencia sin laga esaki escala y bira abuso.
                                                                     E marconan legal tambe mester ser reforsa. Hopi ley di abuso di hende

                                                                     grandi  ta  enfoca  riba  negligencia  of  explotacion  financiero,  pero  no  ta
                                                                     atende  specificamente  cu  abuso  domestico  entre  partnernan  di  edad
                                                                     avansa. Legisladonan mester amplia e proteccion y sigura cu recursonan
                                                                     manera refugio y conseho ta accesibel pa victimanan di edad.



                                                                     Protehando nos grandinan
                                                                     Abuso entre nos grandinan ta un di e tragedianan mas scondi di sociedad.
                                                                     Sea cu e ta causa pa malesa, stress, of dinamica bieu, e no por ser husti-

                                                                     fica. Ta esencial pa identifica y caba cu e comportacion aki pa proteha nos
                                                                     grandinan di sufri den silencio—specialmente ora e daño ta bin for di e
                                                                     mesun persona cu un dia a priminti di stima y proteh’e.
   1   2   3   4   5   6   7   8   9   10