Page 14 - 20200208

14 Literatuur Zaterdag 8 februari 2020

AD WIKÈNT

INHOUDSOPGAVE Zo waren onze

Z Zoooo wwaaaarreeeeeeenn
o onnnnzzee
m maaaanniieerreeeenn…… In 2019 verscheen bij LM Publishers te
Volendam het boek ‘Beschaving, bekering en
paginaa 144+15
D Diitt ddooooeett eeeeeennnn bevoogding’ van de hand van historicus Ronald
d daagg zziiiitttttteennnn Donk. Het doet verslag van de geschiedenis
m meett jjeeee bbiilllleennnn van het onderwijs op de ABC-eilanden over een
tijdvak van honderd jaar, van 1816-1916. Het
p pagiina 16
C Coooorrvrrvrrvrrvrr eetttttteeee CC88 nnnniieett ddee
s snnnneellssttee is een haast feitelijk verslag van de moeizame
‘ ‘VVVVeVeVVeVeVeVVetttttteeee wijze waarop dat onderwijs vóór en na de
afschaffing van de slavernij, de zogenaamde
paaginaa 177
Emancipatie, werd ingericht.
H Heeeeiinnrrrriicchhhh HHoorrtrrttttrrrtrrtrr eeeenncccciiaa
i innssssppiirrrreeeerreeeeeennddee ssoouusssscchheeeeff Historicus Ronald Donk (rechts)
De omslag van het boek. D Doooorr FFrreedd ddee HHaaaass en Fred de Haas (links).

p pagina
overheid grote prijs stelde op dit was er niet en er werd honger missie uit 1838 vond dat de kin-
De titel
18+19
e titel van het boek laatste, alsmede op het aankwe- geleden. Bovendien moesten de deren ook niet op school in hun
S Seeeerriiee UUnnnnddeerrccccoovvvveerr kkrriijjggtt (‘Beschaving, beke- ken van liefde voor ‘den Koning kinderen helpen in de oogsttijd moedertaal met elkaar mochten
d deeeerrdddeeee sseeeeiizzooeenn ring en bevoogding’) en het Vaderland’, was er in de en zich thuis nuttig maken. spreken. Alleen in de kerk en tij-
is een welkom aan- jaren die voorafgingen aan de dens de godsdienstlessen be-
D knopingspunt voor de ‘Emancipatie’ sprake van nauwe diende men zich van het Papia-
verduidelijking van de inhoud. samenwerking tussen kerk en De geboorte van ments. De geestelijkheid had na-
Hij geeft goed weer wat de inten- overheid. Desondanks was de ‘Makamba Pretu’ tuurlijk snel door dat de
tie was achter het te geven on- voorbereiding op het moment Het feit dat de onderwijzers de volkstaal geschikter was voor het
paaginaa 200
L Loooonnggeeeenn eeeexx--rroookkeeeeeeerrsssrrs derwijs. Onder ‘beschaving’ dat de vrijheid aan de slaven zou Europese waarden en normen inprenten van de katholieke leer-
h heerrsssrrstteeeelllleennnn werd als vanzelfsprekend ver- worden gegeven (1863) meer op de scholen moesten invoeren stellingen dan het Nederlands.
b beetteerr staan de West-Europese bescha- dan slecht. en handhaven (deugden als ge- Zo zorgde bisschop Niewindt in
ving met zijn techniek, kunsten, Pas in 1857 kwam er een ‘sla- hoorzaamheid werden vanzelf- 1826 voor een catechismus in
wetenschap en cultuur en meer venreglement’ dat bepaalde dat sprekend benadrukt), was er de het Papiaments. Toen pastoor
p pagiina 221
in het bijzonder de Nederlandse ‘slavenkinderen’ van onder de oorzaak van dat de latere Antilli- Jacobus Putman in 1837 op Cu-
P Puuuuzzzzzeeeellss p paginna 222 taal en cultuur. Er was ook spra- veertien jaar per dag twee uur aanse leerkrachten zich volledig raçao arriveerde maakte hij zich
A Acccceerr lliicchhhhttggeewwiicchhtttt ke van ‘bevoogding’ omdat de onderwijs moesten volgen. Het met die normen en waarden snel geliefd bij de arme bevol-
Europese, c.q. Nederlandse nor- kwam erop neer dat dit onder- gingen identificeren. En daar- king vanwege zijn kennis van
p poooorrtrrttttrrrtrrtrr aaaabblleeee men en waarden werden opge- wijs in de praktijk plaatsvond mee was het verschijnsel van de het Papiaments en zijn betrok-
m m m moonniittoorrrr legd aan de inheemse bevolking van 15.00 uur tot 17.00, na de ‘Zwarte Nederlander’, de Ma- kenheid bij de mensen. Hij
en de lokale, naar Afrikaanse tra- gewone schooldag van de ‘vrije’ kamba Pretu, geboren. Alleen de stichtte een schooltje waar in het
dities zwemende culturele uitin- kinderen die liep van 8.00 tot huidskleur onderscheidde deze Nederlands werd lesgegeven,
gen, zo veel mogelijk werden te- 14.00 uur. Dat betekende ook nog van de blanke Nederlander. maar maakte ook lesmateriaal in
paaginaa 233
S Saaaaiinnttttss RRRRooooww IIVV vvoooooorr gengegaan. Zo spreekt bisschop een enorme extra belasting voor Dit fenomeen heeft zich tot de het Papiaments, de taal die ook
A.M. Joosten in 1887 over ‘hei- de Zusters van Roosendaal die dag van vandaag voortgezet, op de kleuter- en zondagsschool
N N N Niinntteennddoo dense uitspattingen tijdens het werkzaam waren in het onder- hoewel het door veel Curaçaoë- werd gesproken. Putmans be-
S S S Swwiittttcchh kerstfeest’. Hij bedoelde de tam- wijs en voortdurend te kampen naars in het verleden als bespot- trokkenheid was zuiver, al druk-
bú en verduidelijkte: ‘naarmate hadden met geldgebrek, slechte telijk ervaren kanten heeft verlo- te hij zich uit als een echte man
de tamboerdans verdwijnt, zal gebouwen, overvolle klassen, te- ren, omdat men zich hoe langer van zijn tijd. Zo schreef hij over
p pagina 223
ook de zedelijkheid toenemen’. kort aan lesmateriaal en school- hoe meer bewust is geworden ‘die lieve, onschuldige Zwartjes
I ITT--TTT--TT ccoooolluummmmnn p paginna 223 (p.79). verzuim. van het proces dat heeft plaats- en Bruintjes’ die elke morgen
H Huuwweeeelliijjkkkk PPaaaPammeeeellaa nnaa De missie zorgde voor de ‘be- Er heerste op alle eilanden gevonden en heden ten dage de ‘op bloote voetjes’ naar de school
1 12222 ddaaggeeeenn kering’ tot het katholicisme, de grote armoede. Veel kinderen eigen identiteit nadrukkelijk en kwamen (p.53).
hadden niet eens geschikte kle-
terecht wordt gekoesterd.
Wat het leren van een wezens-
godsdienst die, zo was de over-
v voooooorrbbbbiijj tuiging, zou zorgen voor rust en ding en schoeisel om naar vreemde taal als het Nederlands
orde. Aangezien de koloniale school te gaan. Steun van ouders voor de arme schooljeugd bete-
kende laat zich raden. De auteur
De taal van
van het boek, Ronald Donk,
het onderwijs
paaginaa 244
De koloniale overheid en de ka- noemt dit heel terecht - en hier
WARWARÚ tholieke geestelijkheid waren te- permitteert de objectieve en
gen het gebruik van het Papia- zorgvuldige historicus die hij is
Wie jong is leest om ments in het onderwijs. Niet al- zich een enkele maal een oor-
leen vonden ze de volkstaal een deel - een ‘taaldrama’ (p. 205).
te leren. Wie oud is belemmering voor de verdere
om te herkennen. ontwikkeling, maar men had Bisschop Niewindt
ook geen enkel respect voor de Waar de koloniale overheid kan
inheemse taal. Men vond het Pa- worden beschouwd als de
Martie Genger
AD Wikènt is een wekelijkse piaments maar ‘gekakel’ (Van grondlegger van het openbaar
uitgave van ABCourant NV Paddenburgh, 1819), een ‘arm- onderwijs, geldt ditzelfde voor
en wordt als bijlage van de zalig samenstel van klanken bisschop Niewindt waar dit het
betreft.
onderwijs
katholiek
(commandeur Verveer, 1825),
zaterdageditie van het een ‘hoogst armoedige taal’ (do- Schoolonderwijs aan slavenkin-
Antilliaans Dagblad verspreid. minee Bosch, 1820), ‘niet ge- deren was echter tot 1857 offici-
schikt voor de bevordering tot eel niet mogelijk. Niewindt had
ABCourant NV een hogere ontwikkeling’ (frater overigens zelf enkele slaven en
Scharlooweg 31 Radulphus) en een ‘ramp’ voor toen hij in 1832 plantage Cabrie-
Willemstad, Tel. 7472200 Mère Angelina met tien van de eilanden afkomstige zusters, de volksopvoeding (frater Wal- tenberg in Barber kocht, kreeg
1924. boomers, 1915). Een schoolcom- hij er nog eens dertig bij. Pas