Page 15 - 20200208

Literatuur 15
Zaterdag 8 februari 2020
manieren…

toor Putman, die zelf ook slaven Noord en Savaneta. Op Bonaire een met wat beschreven is in het
had, keurde de handel in men- waren zij werkzaam onder zeer deel over Curaçao. Overal heer-
sen echter niet goed en dat moeilijke omstandigheden. ste armoede, waren de werkom-
bracht hem in conflict met Nie- Het onderwijs in de buiten- standigheden moeilijk, was er
windt. Maar het bleef een schim- districten zou ook onder de ver- gebrek aan lesmateriaal en
mige zaak want Putman was van antwoordelijkheid van de katho- schoolmeubilair. Ook was er
mening dat ‘een van de eerste lieke missie vallen. Tot de komst groot schoolverzuim en voltrok
vereisten een goede knecht (is), van de fraters verzorgden de zich het bovengeschetste ‘taal-
want een Europeaan, vooral een zusters onderwijs op de ‘armen- drama’. In de eerste helft van de
geestelijke, moet zich gewoon scholen’ (Skol di por nada). Zij 19e eeuw verstond de meerder-
maken niets te doen dat door zagen ook de noodzaak in van heid van de bevolking op Aruba
een inboorling gedaan kan wor- het leren van de landstaal, het geen Nederlands en kreeg het
den’ (p.58). Papiaments. In 1913 bezocht 81 Spaans grote invloed vanwege
Vijftien jaar vóór de ‘Emanci- procent van alle leerlingen op de activiteit van Venezolaanse
patie’ financierde de Nederland- Curaçao een armenschool. priesters. Ook waren er politieke
se minister van Koloniën een vluchtelingen uit Venezuela en
was er sprake van arbeidsmigra-
deel van het christelijk onder- Soorten scholen
wijs aan wat hij noemde ‘onze De geïnteresseerde lezer kan uit tie naar het vasteland tijdens pe-
zwarte natuurgenoten’. Dat het boek tot in detail vernemen riodes van droogte (p.120).
christelijk onderwijs werd ken- wat voor soort scholen er waren De omgang tussen protestan-
nelijk beschouwd als ‘opium op de eilanden. Het staat er alle- ten en katholieken was vaak on-
voor het volk’ avant la lettre dat maal nauwgezet en met vermel- gemakkelijk, omdat de katholie- Veelzeggende illustratie in een gedenkboek van de paters
opstandigheid onder het volk ding van bronnen in beschre- ken zich achtergesteld voelden Dominicanen, 1920.
moest voorkomen. ven. De kwaliteit van het onder- door de protestantse overheid.
wijs aan kinderen van arme Al in 1866 schreef pastoor Te
ouders was laag. In 1882 vond Riele: ,,Het is vermetel dat 300
een schoolcommissie dat voor protestanten 4.000 katholieken Van Paddenburgh gaf twee jaar moedigend saaie bladspiegel. Er
De Zusters
veel kinderen het gegeven willen domineren.” En in een les op Curaçao, maar hield meer zit nauwelijks visuele structuur
van Roosendaal
Bisschop Niewindt heeft ervoor onderwijs nutteloos was voor brief aan de bisschop schreef pa- van de fles dan van lesgeven. De in een grote hoeveelheid infor-
gezorgd dat, in 1842, zes zusters hun verdere leven. Over be- stoor De Vries in 1871 het vol- protestantse onderwijzer Klaas matie die een constante aanslag
Franciscanessen van Roosen- roepsscholing voor arme kinde- gende over de protestanten: van Eekhout gaf tien jaar les aan is op het geheugen, de concen-
daal naar Curaçao kwamen. Een ren werd niet nagedacht. De ar- ,,Het zijn Judassen; zij deugen de eerste landsschool van Aruba tratie van de lezer en die het
van de zusters beschreef haar in- menscholen waren gratis en in hun ziel, in het merg hunner (p.121) en vertrok toen naar Cu- zicht op het geheel doet verva-
drukken onmiddellijk na aan- werden vooral bezocht door beenderen niet.” raçao. Hij vond de Arubanen gen.
komst op Curaçao: ,,Bij onze zwarte of gekleurde katholieke Net als op de andere eilanden ‘koud, onverschillig en mat’ Het is een stevig boek van
aankomst werden wij door zes kinderen. Het onderwijs was was Bonaire een ‘samenleving (p.123). 266 bladzijden met een uitste-
soortgelijke mensen (i.e. slaven) een weerspiegeling van de klas- met slaven’. In 1851 waren er In de tweede helft van de 19e kende bronvermelding en inte-
bediend, allen zo zwart als Mo- sen en standen in de maatschap- 718. Zij moesten zes dagen per eeuw had Evert L. Zeppenfeldt, ressante bijlagen (vanaf pagina
ren […]. Ik heb medelijden met pij en er werden geen emancipa- week werken, vooral in de zout- wiens vader uit Duitsland naar 209) in de vorm van overzichte-
die arme mensen, want zij wor- torische doelen nagestreefd. pannen. Hun gezondheid was Aruba was geëmigreerd, een lijke tabellen met veel wetens-
den bij velen nog minder als We willen hier nog vermelden slecht en in het dorp Rincón was zeer goede naam als onderwij- waardigheden. Men kan er de
beesten behandeld.” dat de Fraters van Tilburg in iets meer dan de helft van hen zer. H.J. Schreuder was als peda- namen in vinden van de Neder-
De zusters zouden zich met 1887 het Colegio Santo Tomás niet meer geschikt om te wer- goog minder geslaagd. Hij han- landse en Antilliaanse onderwij-
onderwijs gaan bezighouden en stichtten. Particuliere scholen ken. Pas in 1847, twintig jaar na teerde zelfs de zweep om zijn di- zers die in de 19e eeuw op de
beschouwden deze taak als een werden ook opgericht door lera- Aruba, kwam er een landsschool dactische eisen te onderstrepen. eilanden hebben gewerkt. Ook
daad van naastenliefde die werd ren uit Venezuela. De zusters op Bonaire. Een nieuwe school Johannes Lampe was een bruta- verneemt de lezer welke gods-
ingegeven door hun geloof. De hadden een Nederlandse en werd deels bekostigd door de le vent en lapte de officiële regels dienst ze hadden, het vaak gerin-
zusters hebben, onbaatzuchtig, Spaanse afdeling op hun inter- verkoop van ‘gouvernementssla- aan zijn laars. Vandaar dat zijn ge aantal jaren dat ze werkzaam
veel en moeizaam werk verzet naat. ven’ (p. 174). school ‘illegaal’ was, evenals die waren en op welk soort school
dat deels door Niewindt, deels van Klaas Eman die Papiaments ze hebben lesgegeven (open-
sprak en aan katholieke en pro- baar, bijzonder, particulier). Ook
uit andere bronnen (giften en in- Aruba en Bonaire De leerkrachten
komsten uit het latere internaat De strekking van de informatie Er wordt in het boek, voor zover testantse kinderen les gaf in le- staan er gegevens in over de be-
‘Welgelegen’) werd bekostigd. die men kan vinden in de hoofd- de bronnen dit toelieten, uitge- zen, schrijven en Nederlandse volking. Daaruit blijkt onder an-
Ook op Aruba stichtten zij scho- stukken over Aruba en Bonaire, breid aandacht besteed aan de taal. Hij kreeg het om die rede- dere dat er omstreeks het
len in Oranjestad, Santa Cruz, komt, mutatis mutandis, over- kwaliteit van de leerkrachten. nen aan de stok met pastoor midden van de 19e eeuw op Cu-
Paulus die het liefst wilde dat de raçao 5.524 tot slaaf gemaakten
clandestiene school verdween. waren, op Aruba 506 en Bonaire
Maar gouverneur Crol besliste 862. De 564 indianen die er
dat de school mocht blijven be- toen nog op Aruba waren zijn
staan als een godsdienstige pro- langzaam opgegaan in de rest
testantse school, maar zonder van de bevolking. De vaak ge-
subsidie en alleen voor lessen hoorde bewering dat de huidige
aan protestantse kinderen. De Arubaanse bevolking zou af-
school is daarna uit het zicht ver- stammen van de indianen kan
dwenen, waarschijnlijk vanwege dus met een flinke korrel zout
geldgebrek. Onderwijzers waren worden genomen. Wie aan het
meestal onderbetaald en hadden boek begint doet er goed aan
vaak bijbaantjes om in hun le- eerst de ‘Terugblik’ te lezen die
vensonderhoud te voorzien, zo- de auteur achter in het boek
als de onbevoegde maar kundige heeft opgenomen (vanaf bladzij-
Piet Croes die vee hield en een de 193).
tuin had waarin hij voedsel ver-
bouwde. ‘Beschaving, bekering en
bevoogding’, honderd jaar
onderwijs op Curaçao, Aruba en
Lay-out
Op de lay-out van het boek valt Bonaire (1816-1916)
het een en ander af te dingen. Auteur: Ronald Donk
Het is gedrukt met een betrekke- Uitgeverij: LM Publishers,
St. Franciscuskerk in Oranjestad met rechts de Zusterschool (Aruba,1911). lijk klein lettertype in een ont- Volendam, 2019