Page 11 - bon-dia-aruba-20210114
P. 11

A11
                                                                                                      opinion Diahuebs 14 Januari 2021

                                            Astrid Vries: E causa di violencia hubenil



             Ultimo  dianan  nos  por  a  sanger di e participantenan.  ehempel y por comberti den
             mira cu Violencia a escala  Mientras tanto, e weganan di  personanan  violent  segun
             y cu mas y mas hobennan  video  ta  disminuie“ayudo  di  cu  nan  ta  crece.  Nan  tambe
             ta  involve  den  violencia.  comportacionnan”  y  redusi  ta  mas  manera  pa  experien-
             Pa es motibo ey ta necesa-  sentimientonan  di  empatia.  cia  violencia  den  ora  di  cita
             rio  pa  nos  compronde  e  Y  ainda  mas,  usadornan  di  (date)  como  adolecente,  sea
             causa  di  Violencia  Hube-  weganan di video violento ta  como un victima of un agres-
             nil y wak con nos por traha  entendi pa interactua cu otro  sor.
             riba prevencion.            adolecente  nan  cu  tambe  ta
                                         agresivo, den cual ta haci nan  Otro  factornan  contribuy-
             Riba  cualkier  dia  determina  sinti  asepta  y  valida  pa  nan  ente  ta  inclui  e  estilo  di  pa-
             den estado Unidos y tur parti  pensamentonan y sentimien-  rental  estricto,  huntu  cu  ne
             di mundo inclui riba nos pais  tonan.                    e caos den e cas, negligencia,
             bo lo haña un storia den noti-                           y rechaso, cada un di e situa-
             cia tocante di violencia di ho-  Mientras cu weganan di vid-  cionnan aki por lidia na vio-
             bennan. Sea cu e ta violencia  eo ta haña e mayoria di aten-  lencia  hubenil  mas  despues
             riba caya, bullying, of un tira-  cion, violencia den media no  den bida pasobra di e falta di
             mento den scol, nos hoben-  ta limita nan weganan di vid-  stabilidad  y  e  structura  den
             nan riba nos pais ta plega cu  eo.  Medianan  violent  tambe  e cas. Na ta violento ta duna
             plaga door di e comportacion  por  inclui  e  internet,  televi-  adolecentenan un sentimien-
             violento.                   sion, revistanan, peliculanan,  to di poder y control – algo cu
                                         musica,  propaganda,  social  nan tin faltana cas.
             E  asociacion  di  psicologo  media,  y  mas.  Basicamente,
             mericano (APA) ta define vi-  media  ta  consisti  di  cualkier  Pa combati e risico, e ta im-
             olencia di hobennan manera  cos  boadolecente  ta  mira,  portante  pa  mayornan  co-
             un  forma  extremo  di  agre-  tende, of ta interactuacune.  sidera  nan  estilo  di  parental
             cion cu un meta di daño fisi-                            y  haci  ahustamento  den  or-
             co, herida, of morto. Ehemp-  Comunidad y Barionan       den pa redusi e probabilidad
             elnan di violencia hubenil ta  Den  luganan  unda  cu  adol-  di  wak  violencia  den  e  bida
             inclui tambe cita di violacion.  ecente nan ta biba por tambe  di  nan  adolecencia  (nan  yi-
             homicidio,  y  violencia  den  tin  un  impacto  riba  nan  y  unan)  mas  despues.  Educa-
             gang.                       lidianan pa actua di e manera  dornan por prestasosten door
                                         mas agresivo. E CDC (e cen-  di ofrese tayernan di parental
             Pa  mayornan  y  educador-  tro di control di malesa) ta se-  (workshops)
             nan  di  adolecentenan,  e  ta  ñala varios factornan di risico                       e  probabilidad  di  violencia  Na  lidia  cu  eventonan  trau-
             importante  pa  reconose  cu  comunitario nan pa violencia  Si  abo  ta  experienciandovi-  hubenil.               matic tambe por causa com-
             e  tiponan  di  comportacion  hubenil,  cu  ta  inclui  opor-  olencia  domestica,  abo  por                       portacion violento den adol-
             violento  ta  prevalente.  Den  tunidad  economico  redusi,  haña  yudansa  door  di  tuma  Precion di Paar ta hunga un  ecente.  Por  ehempel,  adol-
             echo,  homicidio  ta  e  terser  nivel  halto  di  delincuencia,  contacto  cu  e  fundacion  cu  rol  esencial  den  violencia  ecente  kende  cu  a  perde  un
             causa  cu  talidia  den  morto  y  vecindarionan  socialmente  ta maneha esaki y tambe hot-  hubenil,  specialmente  paso-  amistad den un accidente di
             meimei di muchanan jong di  disorganisa.                 line Insuficiente su pervicion  bra muchanan ta mas manera  auto cu nan tambe taatainvol-
             edadnan 15 te 19 den estado                              parental  (No  tin  suficiente  di  compromete  den  risico  viadenhopibiaha ta rabiana e
             unidos di acuerdo cu e centro  Aserca,  investigadornan  a  Supervicion di parti di may-  of  comportacion  violent  ora  echo cu nan tawataesun cu a
             di control di malesa (CDC)  mustra  cu  violencia  hubenil  ornan)                    cu  nan  ta  actua  manera  den  sobrevivi of a biba.
                                         por bira a forma di “ Husticia  Ora cu mayornan no ta pro-  grupo.Adolecentenan  kende  Pa motibo di rabia ta un etapa
             Consecuentemente,  mayor-   riba  caya”  den  contesta  di  e  porciona  su  pervicion  adec-  cu  normalmente  lo  no  ta  normal  di  tristesa,  e  explo-
             nan  y  educadornan  mester  falta diprotecion di polis den  uado, adolecente nan ta pro-  agresivo  of  violent  riba  nan  cion di violencia for di e ad-
             participa  activamente  den  algun  bario  of  vecindario.  pensa  pa  compromete  nan  mes hopi biaha ta sinti poder  olecente por mustrahustifica.
             preveni  violencia  hubenil  Ora cu esaki ta sosode, e ad-  mes  den  comportacionnan  ora cu nan ta den grupo.    Pero mientras cu rabia ta un
             den e bida di adolecentenan.  olecentenan  por  purba  pro-  violento   of   actividadnan                          emocion normal, e no ta nor-
             Pa haci esaki, e ta importante  teha e vecindario na utilisa e  criminal. Sin un supervicion  Aserca,  adolecentenan  ta  mal pa ta violent na un otro
             pa  compronde  kico  ta  causa  violencia manera un forma di  di  un  adulto,  adolecentenan  mas manera di ta violento of  persona.
             violencia  meimei  di  e  adol-  pone order den e area.   no  tin  e  recursonan  cu  nan  agresivo  ora  cu  nan  ta  sinti
             ecentenan.                                               mester pa haci bon escogen-  preciona. Nan tambe por bira  Adolecente kende ta exhibita
                                         Como  resultado  e  violencia  cianan of pa reconose e risi-  violento den orden pa man-  señal  di  trastorno  di  stress
             Influencia di Media         hubenil  hopi  biaha  ta  mani-  conan.                   tene nan lugar den e grupo.  posttraumatico  (PTSD)  por
             Investigacion ta indica cu vio-  festa manera un gang di vio-                         Precion  di  paar  por  lidia  na  ta  violencia.  explocion  di
             lencia den e media ta influen-  lencia, gueranan di teritorio,  Consecuentemente,  e  adol-  compromete  den  tuma  risi-  violencia  ta  tipicamente  di
             cia adolecentenan y por causa  guera di arma y otro tipo nan  ecentenan  aki  ta  entendi  pa  conan den comportacion.  PTSD,  y  silaga  sin  trata,  e
             nan  pa  actua  agresivamente.  di violencia.            haci  of  sera  amistadnan  cu                            por  manifesta  den  significa
             Aunke e ta difisil pa determi-  Ora cu adolecentenan ta biba  e  personanan  robes,  tuma  Uso di Alcohol y Droga for  ante  situacionnan  violento.
             na sea of violencia den media  den  barionan  of  vecindari-  e  risico  no  necesario,y  ex-  di  hopi  tempo  tabata  asocia  Pa e rason aki, e ta extrema-
             ta lidia directamente na vio-  onan cu dificultadnan socio-  perimenta  cu  cosnan  cu  un  cu e risico pa violencia hube-  damente  importante  pa  ad-
             lencia  hubenil,  estudionan  a  economico, nan por sinti cu e  mayor involvi no lo permiti,  nil.  Ambos  uso  di  alcohol  y  olecente cu PTSD pa haña e
             mustra cu na hunga weganan  unico opcion pa sobrevivi ta  ora  cu  mayornan  ta  muchu  droga por crece e agrecion y  atencion cu nan tin mester.
             di video nan violento ta crece  na uni cu gangnan of partic-  permisivo,  nan  muchanan  redusi  e  miedo,  den  cual  ta
             pensamentonan y comporta-   ipa den actonan di violencia.  hopi biaha tin nignun moti-  crece  e  probabilidad  di  vio-  Posttraumatic stress disorder
             cion agresivo.              Ora cu e liña di pensamento  vacion  pa  haci  bon  den  scol  lencia hubenil.         (PTSD)  e  ta  un  desorden
             Den echo, un studio a haña  aki  ta  e  norma,  e  ta  proba-  y por hasta stop di ta interesa                     psychiatrica  cu por ocuri den
             cu weganan di video no sola-  belmente cu e adolecentenan  tocante di nan  futuro.    Mientras  cu  usualmente  ad-  personanan kende cu a expe-
             mente  ta  escala  comporta-  ta  actua  den  forma  agresivo  Den  su  completo,  e  adol-  olecentenan  ta  compromete  riencia of a testigua un evento
             cionnan agresivo.           y  participa  den  comporta-  ecentenan  tin  mester  di  un  den  droganan  recreacional  y  traumatico manera un disas-
                                         cionnan violento.            displina  firme  y  husto  y  un  uso  di  alcohol  pa  sinti  bon,  ter natural, un accident serio,
             Nan tambe ta crece pensam-                               interaccion constante cu nan  prolonga e uso di droga ilici-  un  acto  di  terorismo,  Guer-
             entonan di rabia, asina tambe  Violencia Domestica y Abuso  mayornan  y  tambe  nan  di-  to hopi biaha ta trese tocante  ra,  combate,  of  violacion  of
             ta aumenta e tasa di curason  di Mucha                   reccion. Ora cu mayornan ta  sentimiento di deprecion, ra-  kende  cu  a  wordo  menasa
             (e  ta  aumenta  e  frecuencia  Muchanan cu ta biba cu vio-  tuma un rol activo den bida  bia, y frustracion.      cu morto, violencia sexual of
             cardiadico)  y  e  presion  di  lencia den cas ta siña door di  di nan adolecente, e ta redusi                     heridanan serio.
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16