Page 11 - bon-dia-aruba-20200616
P. 11

A11
                                                                                                      opinion Diamars 16 Juni 2020



















            Proyecto Bisa No Abuso di Anciano Aruba:

                      ‘E impacto di COVID-19 riba violencia, abuso, discriminacion y e

                                                       negligencia di nos grandinan’



            ORANJESTAD - E Asam-         proteha  e  derechonan  di  e
            blea  General  di  Organi-   grupo di 60+ y e ausencia di
            sacion  di  Nacionnan  Uni  un marco legal internacional
            (ONU) a asigna 15 di juni  acorda,  ta  contribui  na  vul-
            como  “Dia  Mundial  di  nerabilidad di nos grandinan
            Conscientisacion rondo di  cu na su turno por contribui
            Abuso  di  Anciano”  (reso-  na  reaccionnan  inadecua  na
            lucion  A/RES/66/127).  Se-  e  crisis  di  COVID-19  y  cu
            gun  calculacion  di  OMS  mester yena e buraconan aki.
            (Organisacion Mundial di
            Salubridad), 1 den cada 6  E crisis di COVID-19 a pone
            persona  mayor  di  60  aña  esnan di 60+ den un “spot-
            ta  wordo  abusa.  Esaki  ta  light”:  incluso  cu  informe
            encera  casi  141  miyon  di  preocupante  di  casonan  di
            persona den henter mun-      abuso y negligencia di esnan
            do. Por bien ta cu e cifra  cu ta cay den e grupo di 60+
            aki  ta  mucho  mas  halto,  den  institucionnan  di  aten-
            ya cu abuso di anciano ta  cion y cuido di un largo du-
            un  di  e  violencianan  mas  racion. Aki a resalta cu no ta
            oculto  of  scondi  y  menos  distingui  e  grupo  saludabel
            raporta  den  comunidad.  di 60+ y esnan cu un riesgo
            A  pesar  di  falta  di  dato  halto di un enfermedad grave
            confiabel  di  e  cantidad  y mortal. Y riba dje mester a
            real  di  abuso  di  anciano  wanta  entre  otro  stigmatisa-
            den  comunidadnan  unda  cion social a traves di uso di
            mayoria di e grupo di 60+  stereotipificacion,  lenguahe
            ta biba, tin informe cu ta  abusivo,  etiketa/label,  dis-  entre  otro  falta  di  coopera-  para keto, ni ta critico si esaki  social,  (en  bes  di  distancia
            revela un impacto halto di  criminacion, exclusion (unda  cion  bou  esnan  den  prome  ta corecto of hasta ta pas den  social),  ta  importante  busca
            e pandemia di COVID-19,  opinion  di  e  anciano  diripi-  y/of  segundo  linea  di  cuido  nos  cultura/  clima/  norma  contacto  y  yama  nos  sernan
            tanto riba aumento di ca-    ente  no  ta  conta  mas,  etc.).  cu consecuencianan negativo  y  balornan.  Un  ehempel  ta:  keri  cu  frecuencia,  check
            sonan  di  abuso  como  di  Tin  institucionnan  di  cuido  pa  serkerinan,  cuidadonan  y  uso di e frase “Distancia so-  con bo bisiña ta, si ta posibel
            interupcion  di  servicio  y  cu  a  pone  tur  anciano  den  sigur tambe pa e anciano de-  cial” en bes di distancia fisico.  skirbi un nota di cariño of un
            medidanan di proteccion.     cuarentena  durante  pa  mas  pendiente di cuido.                                      carta, hiba un fruta of algo di
                                         di 3 luna sin tene cuenta cu                              Na  fin  di  Maart  caba  Or-  come, pa un anciano cu ta su
            Secretario General di ONU,  e  consecuencianan  di  senti-  Impacto  di  stigmatisa-   ganisacion Mundial di Salud  so.  Esakinan  por  ta  maner-
            Antonio  Gutierres,  a  adverti  mentonan  di  soledad,  aban-  cion?                  (OMS/WHO)  a  cuminsa  anan positivo pa garantisa un
            den su discurso tocante e im-  dono,  aislamento,  depresion  E  stigma  por  mina  rela-  utilisa  e  termino  “distancia-  sentido di siguridad pa e anci-
            pacto  di  Covid-19  riba  nos  y cambionan cognitivo y loke  cionnan  social  y  provoca  un  mento  fisico”  cu  tin  mucho  ano y un posibel estimulo pa
            grandinan  cu  e  medidanan  esakinan por trece cune den  posibel aislamento social per-  mas sentido. Distanciamento  por comunica (verbal of no-
            pa  restringi  movimento  por  caso  cu  mester  normalisa  e  sonal  of  di  gruponan,  loke  ‘social’ ta un frase cu por trece  verbal) si e ta wordo abusa.
            resulta  den    un    incidencia  bida diario pa e grandinan.  por contribui na un situacion  confusion  y  hasta  stigma  y
            grandi  di  violencia  contra  e                          unda e virus tin mas proba-  discriminacion  social.  Mes-  Conclusion:  Tin  un  nece-
            grupo di hende di 60+ di tur  Pero  pakico  Covid-  19  ta  bilidad  di  expande.  Esaki  na  ter para keto un rato riba kico  sidad  urgente  pa  combati  y
            tipo di abuso: fisico, emocio-  causa tanto stigma?       su  turno  por  resulta  den  ai-  aislamento  social  nifica  pa  preveni violacionnan di dere-
            nal, financiero, sexual, negli-  E nivel di e stigma asocia cu  nda  mas  problema  di  salud  nos  grandinan,  specialmente  chonan humano. Tin un gran
            gencia, falta di atencion / neg-  COVID-19  ta  basa  su  mes  grave  y  dificultad  pa  con-  esnan cu (ainda ta) den un in-  necesidad  pa  desaroya  nor-
            ligencia  medico  pa  casonan  riba 3 factor principal: 1) e ta  trola  un  brote  di  enferme-  stitucion y como ser humano  manan universalmente y apli-
            no  relaciona  cu  COVID-19;  un enfermedad nobo y cu ai-  dad. Stigmatisacion por causa  tin un necesidad di un sentido  cabel pa proteccion di e gru-
            negligencia  y  abuso  den  in-  nda expertonan/cientificonan  cu hende por bay sconde cu  di pertenece na comunidad y  po di 60+ contra violencia, e
            stitucionnan  y  centronan  di  no tin mucho conocemento;  nan tin sintoma y asina evita  di cuido. No ta tuma mucho  abandono y abuso, cu lo con-
            cuido.                       2)  Ta  existi  miedo  di  algo  discriminacion.  E  compor-  pa pensa cu aislamento social  tribui den duna un respuesta
            E  abusonan  aki  por  resulta  desconoci y               tacion  aki  ta  evita  cu  hende  ta un di e mayor factornan di  integral y tambe proporciona
            tambe  pa  motibo  di  un  au-  3) Ta facil pa asocia e miedo  ta  busca  atencion  medico  di  riesgo pa abuso di nos grandi-  orientacion  pa  un  desaroyo
            mento  di  pobresa  causa  pa  aki cu otro facetanan relata cu  inmediato cu por trece cune  nan, (tanto na cas, como den  di un mecanismo pa denun-
            desempleo,  e  impacto  dra-  miedo.                      di no acepta of adopta com-  un institucion (incluso cas di  cia, duna cuenta y reparacion
            matico  riba  e  bienestar  y  Ta  comprendibel  cu  ta  ex-  portamento saludabel. Como  cuido, hospital, etc.). Nos no  di tal violacionnan sufri pa e
            salud mental; e trauma relata  isti  confusion,  ansiedad  y  ultimo mester remarca cu pa  por laga pasa cu un catastrofe  grupo di 60+. Proyecto ‘Bisa
            na stigmatisacion y discrimi-  miedo den comunidad;Ta di  falta  di  informacion  hopi  ta  ta  causa  un  otro.  Ta  impor-  No Abuso di Anciano Aruba’
            nacion etc. Tambe e a afirma  lamenta si, cu e factornan aki  esnan cu a copy y paste infor-  tante mantene distancia fisico  ta iniciativa di Fundacion Al-
            cu door di falta di legislacion  tambe  ta  alimenta  estereo-  menan  di  otro  instancianan  y keda conecta cu nos gran-  zheimer  Aruba  (December
            adecua  na  nivel  nacional  pa  tiponan dañino cu por causa  den exterior tambe local, sin  dinan  y  mantene  contacto  2011)
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16