Page 11 - bon-dia-aruba-20200616
P. 11
A11
opinion Diamars 16 Juni 2020
Proyecto Bisa No Abuso di Anciano Aruba:
‘E impacto di COVID-19 riba violencia, abuso, discriminacion y e
negligencia di nos grandinan’
ORANJESTAD - E Asam- proteha e derechonan di e
blea General di Organi- grupo di 60+ y e ausencia di
sacion di Nacionnan Uni un marco legal internacional
(ONU) a asigna 15 di juni acorda, ta contribui na vul-
como “Dia Mundial di nerabilidad di nos grandinan
Conscientisacion rondo di cu na su turno por contribui
Abuso di Anciano” (reso- na reaccionnan inadecua na
lucion A/RES/66/127). Se- e crisis di COVID-19 y cu
gun calculacion di OMS mester yena e buraconan aki.
(Organisacion Mundial di
Salubridad), 1 den cada 6 E crisis di COVID-19 a pone
persona mayor di 60 aña esnan di 60+ den un “spot-
ta wordo abusa. Esaki ta light”: incluso cu informe
encera casi 141 miyon di preocupante di casonan di
persona den henter mun- abuso y negligencia di esnan
do. Por bien ta cu e cifra cu ta cay den e grupo di 60+
aki ta mucho mas halto, den institucionnan di aten-
ya cu abuso di anciano ta cion y cuido di un largo du-
un di e violencianan mas racion. Aki a resalta cu no ta
oculto of scondi y menos distingui e grupo saludabel
raporta den comunidad. di 60+ y esnan cu un riesgo
A pesar di falta di dato halto di un enfermedad grave
confiabel di e cantidad y mortal. Y riba dje mester a
real di abuso di anciano wanta entre otro stigmatisa-
den comunidadnan unda cion social a traves di uso di
mayoria di e grupo di 60+ stereotipificacion, lenguahe
ta biba, tin informe cu ta abusivo, etiketa/label, dis- entre otro falta di coopera- para keto, ni ta critico si esaki social, (en bes di distancia
revela un impacto halto di criminacion, exclusion (unda cion bou esnan den prome ta corecto of hasta ta pas den social), ta importante busca
e pandemia di COVID-19, opinion di e anciano diripi- y/of segundo linea di cuido nos cultura/ clima/ norma contacto y yama nos sernan
tanto riba aumento di ca- ente no ta conta mas, etc.). cu consecuencianan negativo y balornan. Un ehempel ta: keri cu frecuencia, check
sonan di abuso como di Tin institucionnan di cuido pa serkerinan, cuidadonan y uso di e frase “Distancia so- con bo bisiña ta, si ta posibel
interupcion di servicio y cu a pone tur anciano den sigur tambe pa e anciano de- cial” en bes di distancia fisico. skirbi un nota di cariño of un
medidanan di proteccion. cuarentena durante pa mas pendiente di cuido. carta, hiba un fruta of algo di
di 3 luna sin tene cuenta cu Na fin di Maart caba Or- come, pa un anciano cu ta su
Secretario General di ONU, e consecuencianan di senti- Impacto di stigmatisa- ganisacion Mundial di Salud so. Esakinan por ta maner-
Antonio Gutierres, a adverti mentonan di soledad, aban- cion? (OMS/WHO) a cuminsa anan positivo pa garantisa un
den su discurso tocante e im- dono, aislamento, depresion E stigma por mina rela- utilisa e termino “distancia- sentido di siguridad pa e anci-
pacto di Covid-19 riba nos y cambionan cognitivo y loke cionnan social y provoca un mento fisico” cu tin mucho ano y un posibel estimulo pa
grandinan cu e medidanan esakinan por trece cune den posibel aislamento social per- mas sentido. Distanciamento por comunica (verbal of no-
pa restringi movimento por caso cu mester normalisa e sonal of di gruponan, loke ‘social’ ta un frase cu por trece verbal) si e ta wordo abusa.
resulta den un incidencia bida diario pa e grandinan. por contribui na un situacion confusion y hasta stigma y
grandi di violencia contra e unda e virus tin mas proba- discriminacion social. Mes- Conclusion: Tin un nece-
grupo di hende di 60+ di tur Pero pakico Covid- 19 ta bilidad di expande. Esaki na ter para keto un rato riba kico sidad urgente pa combati y
tipo di abuso: fisico, emocio- causa tanto stigma? su turno por resulta den ai- aislamento social nifica pa preveni violacionnan di dere-
nal, financiero, sexual, negli- E nivel di e stigma asocia cu nda mas problema di salud nos grandinan, specialmente chonan humano. Tin un gran
gencia, falta di atencion / neg- COVID-19 ta basa su mes grave y dificultad pa con- esnan cu (ainda ta) den un in- necesidad pa desaroya nor-
ligencia medico pa casonan riba 3 factor principal: 1) e ta trola un brote di enferme- stitucion y como ser humano manan universalmente y apli-
no relaciona cu COVID-19; un enfermedad nobo y cu ai- dad. Stigmatisacion por causa tin un necesidad di un sentido cabel pa proteccion di e gru-
negligencia y abuso den in- nda expertonan/cientificonan cu hende por bay sconde cu di pertenece na comunidad y po di 60+ contra violencia, e
stitucionnan y centronan di no tin mucho conocemento; nan tin sintoma y asina evita di cuido. No ta tuma mucho abandono y abuso, cu lo con-
cuido. 2) Ta existi miedo di algo discriminacion. E compor- pa pensa cu aislamento social tribui den duna un respuesta
E abusonan aki por resulta desconoci y tacion aki ta evita cu hende ta un di e mayor factornan di integral y tambe proporciona
tambe pa motibo di un au- 3) Ta facil pa asocia e miedo ta busca atencion medico di riesgo pa abuso di nos grandi- orientacion pa un desaroyo
mento di pobresa causa pa aki cu otro facetanan relata cu inmediato cu por trece cune nan, (tanto na cas, como den di un mecanismo pa denun-
desempleo, e impacto dra- miedo. di no acepta of adopta com- un institucion (incluso cas di cia, duna cuenta y reparacion
matico riba e bienestar y Ta comprendibel cu ta ex- portamento saludabel. Como cuido, hospital, etc.). Nos no di tal violacionnan sufri pa e
salud mental; e trauma relata isti confusion, ansiedad y ultimo mester remarca cu pa por laga pasa cu un catastrofe grupo di 60+. Proyecto ‘Bisa
na stigmatisacion y discrimi- miedo den comunidad;Ta di falta di informacion hopi ta ta causa un otro. Ta impor- No Abuso di Anciano Aruba’
nacion etc. Tambe e a afirma lamenta si, cu e factornan aki esnan cu a copy y paste infor- tante mantene distancia fisico ta iniciativa di Fundacion Al-
cu door di falta di legislacion tambe ta alimenta estereo- menan di otro instancianan y keda conecta cu nos gran- zheimer Aruba (December
adecua na nivel nacional pa tiponan dañino cu por causa den exterior tambe local, sin dinan y mantene contacto 2011)