Page 10 - HOH
P. 10
Diabierna, 28 November 2025 AWEMainta LOCAL 3
Taboenan cu ta destrui nos:
Nos silencio ta un fracaso di educacion of di caracter?
CADA sociedad tin su taboenan — e skinanan scur unda crece keriendo cu sufrimento mester wordo scondi. Esaki
hende ta nenga di wak, e berdadnan cu nan ta evita, e heri- no ta djis un fayo di scol; e ta un fayo di caracter. Ora un
danan cu nan ta fingi cu no ta existi. Pero algun tema no sociedad siña hende pa “haci duro” en bes di busca ayudo,
ta djis incomodo; nan ta intocabel: Violencia sexual, enfer- silencio ta bira e norma y vulnerabilidad ta bira bergonsoso.
medad mental, incesto, adiccion, fracaso di mayornan, y
pensamento suicida. Esakinan no ta asuntonan abstracto. E taboenan mas extremo, manera incesto y abuso familiar,
Nan ta destrui bida silenciosamente, repetidamente, y hopi ta revela un berdad mas scur ainda: Sociedadnan ta prefera
biaha permanentemente. Y toch, a pesar di nan impacto, bira cara en bes di confronta e posibilidad cu daño por bin
hopi hende ta prefera proteha comfort social cu confronta for di denter di cas. Silencio ta sinti mas facil cu reconoce e
realidad doloroso. complehidad di famianan, dinamica di poder, y traicion. Pero
silencio ta proteha e abusado tambe. Ora un tema ta asina
E pregunta ta simpel pero incomodo: Nos miedo pa papia di taboe cu victimanan tin miedo di bisa un palabra, e taboe ta
e temanan aki ta un problema di educacion cultural, of e ta bira un escudo — pero pa e banda robes.
revela algo mas profundo tocante nos caracter?
Despues tin e taboe di fracaso di mayor. Tur hende kier
Considera violencia sexual, un di e taboenan mas universal. kere cu mayornan semper ta haci nan best. Pero e realidad
Den cada cultura, victimanan ta siña lihe cu papia ta bin cu ta diferente: Algun mayor ta neglisha, manipula, herida
consecuencia: Falta di sosten, berguensa, redo, y huicio. emocionalmente, of faya nan yiunan completamente. Admiti
En bes di siña muchanan tocante consentimento, limitenan, esaki ta doloroso, pasobra e ta desafia e imagen idealisa
y respet, hopi sociedad ta siña nan silencio — “no papia di di famia. Nos ta siña cu critica mayornan ta falta di respet.
esey,” “mantene asuntonan di famia priva,” “e lo ruina bo Pero ta falta di respet pa nombra e berdad, of ta falta di
reputacion.” Esaki no ta proteccion. E ta condicionamento. respet pa gaña nos mes?
Un forma di entrenamento cultural cu ta siña hende pa
priorisa imagen riba berdad, y aparencia riba sanacion. A traves di tur e taboenan aki, e patronchi ta mescos: Nos
ta silencia victimanan pa proteha e comfort di e mayoria.
Salud mental ta un otro tema prohibi. Depresion, atakenan Nos ta scoge imagen riba honestidad, berguensa riba sana-
di panico, pensamento suicida — esakinan ta experienci- cion, y miedo riba responsabilidad. Educacion ta hunga un
anan bibo pa miyones, toch ainda trata como debilidad, rol, pero caracter ta dicidi si nos ta confronta berdad of
drama, of un fayo priva. Dicon? Pasobra hopi hende nunca sconde for di dje.
a wordo educa pa compronde emocion, trauma, of cerebro.
Analfabetismo emocional ta bira generacional: Mayornan Un sociedad fuerte ta papia; uno zwak ta evita. Y si nos no
cu nunca a siña expresa sintimento ta lanta yiunan cu ta por papia di dje, nos no por drech’e.

