Page 13 - DESPA
P. 13
LOCAL A3
Diaranson 27 Januari 2016
Iraida Thijzen Nutricionista Ibisa
Muchanan ta mas consciente, sinembargo aplicacion
come saludabel ta dificil
ORANJESTAD – Segun 100% of batido natural. Evita to, colesterol halto, diabetes cu ta obeso ta mustra un au- E siman aki WHO a manda
informacion di Iraida Thi- juicenan skirbi nectar cual tin tipo 2 y algun sorto di cancer. mento desde 2007 pa 2010 mensahe di su preocupacion
jzen di Ibisa, segun tempo mas cu 50% - 70% mas sucu Awendia hende ta come hopi for di 10.4 pa 11.7%. pa e cifranan alarmante pa
a pasa, muchanan ta mas cu normal. productonan cu demasiado Overall e porcentahenan loke ta e cantidad di casonan
consciente di locual ta sa- vet, sucu y salo, y poco fibra di mucha muhe cu tin so- di obesidad cu ta aumentan-
ludabel, pero aplicacion Scol y vitamina y mineral esen- bre peso y obesidad ta mas do bou di muchanan bou di
di esaki, esta come saluda- 5 aña, cual ta raporta di ta 41
bel ta mas dificil. Tambe Scol por yuda hopi den cial. Ta wordo recomenda pa halto cu di mucha homber. miyon mundialmente.
tin hopi di haber cu e can- e proceso di conscientisa come por lo menos 200 gram Muchanan di klas 5 tin por- Segun e organisacion e canti-
tidad di actividad fisico cu muchanan pa come mas sa- di fruta y 200 gram di ber- centahe mas halto di sobre dad di muchanan cu ta obeso
muchanan ta haciendo cu ludabel y tin hopi influencia dura tur dia como parti di un peso y obesidad compara cu na paisnan cu entrada abou
a baha, segun Sra. Thji- riba e muchanan tambe. Cu dieta saludabel. Segun World muchanan den kleuter. Du- ta ams halto cu esunnan den
zen. un bon “tractatie beleid” esta health Organization (WHO) rante 2008 cu 2010, e porcen- paisnan cu entrada halto. Na
Awendia muchanan ta pasa reglanan di treat ora cu un consumo abou di cantidad di tahe di sobre peso di mucha 2014 e cantidad di mucha
mucho mas tempo riba apli- mucha haci aña, ya por yuda fruta y berdura ta bou di e top homber a aumenta for di obeso a subi den transcurso
cacionnan electronico, cual guia na comemento mas sa- 10 riesgonan cu ta contribui 20.8% te na 27.5%. Sinem- di 24 aña for di 7.5 miyon (
antes no tabata e caso y por ludabel. Tin algun scolnan cu na mortalidad. bargo e porcentahe di mu- aña ‘90), te na 15.5 miyon
a mira muchanan tabata pasa ya for di kleuter e muchanan Tur muchanan di scol na cha homber obeso si a baha (aña 2014). Asia a wordo
hopi mas tempo hungando no tin mag di treat cupcakes y Aruba ta pasa door di screen- durante e mesun periodo identifica como e region cu
pafo. mangel, sino un fruta y otro ing di salud na scol cu ta wor- ey di 18.6% te na 14.9%. mas di 50% di muchanan cu
A puntra Sra. Thijzen kico e opcionnan mas saludabel. Se- do haci pa Youth Health Care Un biaha mas e mucha sobre peso, mientras cu 24%
ta haya di reaccion i mayor- gun Sra. Thijzen su conoce- Unit di DPH durante nan di muhenan den klas 5 ta mus- ta bay pa Africa. Specialistan-
nan cu ta responsabel pa duna mento tin scolnan tambe cu dos aña na kleuter y den klas tra un diferente trend di so- an ta mustra cu e motibonan
nan yiu algo di come y pues ta ta bende cos di come y bebe 5 na scol primario. Parti di e bre peso y obesidad unda primordial pa esaki ta e fac-
e persona cu ta tuma e deci- cu a cuminsa pone opcionnan screening ta consisti di pisa, cu e porcentahe di obesidad tornan biologico, e estilo di
sion di cumpra algo saludabel saludabel cual ta yuda mayor- midi y calcula BMI di e mu- a subi di 23.3% na 2008 te bida “sinta”, disponibilidad
of no pa e muchanan. El a in- nan tambe ora cu a lubida di cha. Aruba tin un porcentahe na 26.6% na 2010, cual ta un halto di cuminda fast food y
dica cu mayornan ta keda bisa cumpra pan of algo, pa nan di sobre peso y obesidad hopi aumento di 3.3%. E porcen- falta di cuminda saludabel.
cu prijs di cuminda saludabel por duna e mucha placa pa halto, particularmente bou di tahe di mucha muhenan cu Sinembargo Comision Co
ta caro. Sra. Thijzen ta mustra cumpra algo na scol cu ta nu- e muchanan den klas 5. tin obesidad tambe aumenta Chair Peter Gluckman ta
e mayornan e ora dicon esaki tritivo. Desde 2007 pa 2010 e por- for di 15.6% te na 16.4%. splica cu mucha no mester
no ta necesariamente berdad y Segun e rapport Health centahe di mucha homber Notabel ta cu muchanan den wordo culpa si nan tin sobre
ta mustra nan riba opcionnan Monitor Aruba 2013, cual cu tin sobrepeso a devalua kleuter (muhe y homber) tin peso. “No ta nan culpa.” Bo
mas saludabel na un miho ta e documento cu cifranan pocopoco, esaki ta mescos pa un porcentahe mas halto di no por culpa un mucha di dos
prijs. Tambe maneranan pa oficial mas actual na Aruba, mucha hombernan cu ta sufri peso normal. Un 10% di nan aña pa ta gordo y floho y pa
mayornan prepara cuminda comemento no saludabel ta di obesidad. E porcentahe di ta sufri di osbre peso den klas ta come mucho hopi.” Sobre
mas eficiente pa nan yiunan. directamente gelink na fac- mucha muhe den kleuter cu 5. esaki at wordo refleha den peso ta y obesidad ta impacta
Algun ehempel: Pan bruin tornan di riesgo pa loke ta tin sobre peso a baha un poco, e cifranan halto. e calidad di bida di un mucha
volkoren, evita di duna mu- desaroyo di condicionnan di sigui pa un aumento durante ya cu e ta lanta diferente bare-
cha pan blanco pa come. Si e salud cronico manera prob- di e mesun periodo. E por- WHO ra pa nan, incluyendo fisico,
mucha no kier e prome biah- lema cu curason, presion hal- centahe di mucha muhenan psicologico y cu consecuen-
anan no perde pasenshi, keda cianan pa nan salud. WHO
ofrece esaki te ora cu e custu- ta urgi pa gobiernonan, edu-
ma cu ta esey tin. Papa tambe cadornan, companianan en-
ta un bon opcion pa percura tre otro uni ta e lucha contra
pa e mucha haya nutriente obesidad bou muchanan. E
parti mainta. Ambos pan y diferente esfuersonan pa re-
papa por wordo traha anochi solve e problema aki a bay
adelanta y keinta mainta ora mucho slow y no consistente,
ta sirbi e mucha. Esakinan pues aworaki ta sugeri pa cu-
ta opcionnan facil, barata y rasha comemento saludabel,
saludabel. Pa loke ta cos di hacimento di ehercicio y pa
bebe, awa semper ta bon pa aumenta prijs di productonan
duna e mucha, juice di fruta riba bebidanan cu ta contene
hopi sucu.q
No tin plachi pa automobilistanan interesa pa number nobo
ORANJESTAD - Actual- dido di cierto cantidad di pla- y nan mag di traha un plachi ta lansa un advertencia pa e e cliente ta bin haci e pago,
mente no tin plachi pa e chi plus un cantidad extra di temporal. E cliente ta haya un persona cu ainda no a paga e logicamente SIA ta bay cobra
automobilistanan inte- reserva. Si e reserva ey caba, comprobante di pago di im- belasting di auto di 2015. El a e aña 2015 prome y despues
resa pa un number nobo. nan ta laga traha e plachi pa e puesto di e number di auto bisa cu esun cu no a paga full nan ta permiti pa haci e pago
Na Aruba tin alrededor persona y esaki ta e caso actu- den caso cu polis ta para bo. e aña mes nan a perde e num- di 2016.
di 62 mil vehiculo di mo- almente. E permiso aki ta vigente pa ber caba, kiermen nan no Na momento di e entrevista
tor di diferente categoria Considerando e caso aki, SIA 30 dia. Mientras tanto SIA tin’e mas, ya cu nan a otorga aki, sra. Romano no tabatin
na Aruba, y cada aña tin ta duna bo un documento ta laga traha e plachi nobo e number ey na otro cliente. un bista exacto di e cantidad
un aumento aproxima di caminda bo mag di traha un pa e cliente y unabes cu nan Solamente si e cliente a paga di cliente cu a keda sin paga
1.000 auto pa aña. plachi bo mes di forma tem- ta haya e plachi nobo nan ta por ta mita aña y e otro mita nan number di auto di aña
Vocero di Servicio di Im- poral riba e auto. E por ta di yama e cliente pa bin busc’e. aña di 2015 no ta paga, ainda pasa. E sa si cu tin un grupo
puesto di Aruba (SIA) sra. carton basta cu e ta visibel y e cliente aki ta mantene su cu no a haci e pago comple-
Mervelyn Romano a splica basta cla pa polis. Number di auto number di auto. SIA ta warda tamente, pero e no tabatin un
cu tur aña SIA ta haci un pe- SIA ta registra e cliente nobo Un biaha mas sra. Romano te ainda te februari, pero ora cifra mas recien di nan.q