Page 10 - โครงงานเผยแพร่ภูมิปัญญาย้อมสีผ้าจากมูลควายกลุ่มที่5sec02
P. 10
3
บทที่ 2
เอกสำรและทฤษฎีที่เกี่ยวข้อง
บริบทของสถำนที่ท ำโครงงำน
บ้านนาเชือก หมู่ 9 ต าบลแร่ อ าเภอพังโคน จังหวัดสกลนคร
ประวัติโดยสังเขปของอ ำเภอพังโคน
ส านักงานพัฒนาชุมชนอ าเภอพังโคน (2554) ได้ให้ข้อมูลของอ าเภอพังโคนไว้ว่า เป็นอ าเภอที่
ตั้งอยู่เกือบกึ่งกลางจังหวัดสกลนคร และเป็นอ าเภอที่มีความเจริญมากอีกอ าเภอหนึ่ง ถือเป็น
ศูนย์กลางทางด้านการค้าและการคมนาคมขนส่งทางตอนกลางของจังหวัดอ าเภอพังโคน เดิมคือ
“เมืองจัมปาชนบท” โดยตามประวัติกล่าวว่า ชาวภูไทอพยพมาจากเมืองวังฝั่งซ้ายแม่น้ าโขง พากันมา
ตั้งบ้านเรือน ใช้ชื่อว่า “บ้านจัมปา” อันเป็นนามของดอกไม้
ต่อมาปี พ.ศ. 2420 เป็นปีที่ 10 ในรัชกาลที่ 5 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ยกบ้านจัมปาขึ้น
เป็น เมืองจัมปาชนบท ขึ้นตรงกับเมืองสกลนครและโปรดเกล้าฯแต่งตั้งให้ ท้าวแก้ว วงศ์ประทุม เป็น
พระบ ารุงนิคมเขต เจ้าเมืองจัมปาชนบท เนื่องจากท่านเป็นผู้มองการณ์ไกล จึงได้ชักชวนชาวบ้าน
กรมการที่อยู่ในเขตแดนเมืองจัมปาชนบท ให้ท านาเป็นอาชีพ ตัวท่านและครอบครัว ก็ท านาเป็น
ตัวอย่างแก่ราษฎรทั้งหลาย ที่นาของท่านอยู่ห่างจากตัวเมืองไปทางทิศเหนือ “หนองสิม” เรียกว่า
“ทุ่งนาเหมือง” มาจนถึงปัจจุบัน
เมื่อครั้นพระบ ารุงนิคมเขตเป็นเจ้าเมืองอยู่นั้น มีกรมการเมือง ประกอบด้วย อุปราชราชวงศ์
ราชบุตร นอกจากนั้นยังมีต าแหน่งเมืองซ้าย เมืองขวา เมืองฮาม เมืองแสน เมืองจันทน์ ต่อมามีการ
ยุบเมืองให้เป็นเป็นอ าเภอ เจ้าเมืองเปลี่ยนเป็น นายอ าเภอ อุปราชหรืออุปฮาดเป็นปลัดอ าเภอ
ราชวงศ์เป็นสมุห์บัญชี-อ าเภอ และราชบุตรเป็นเสมียนอ าเภอ
พระบ ารุงนิคมเขตเป็นต้นตระกูล “วงศ์ประทุม” เมื่อถึงแก่กรรม ท้าวค าไขต าแหน่งอุปราช
(อุปฮาด) บรรดาศักดิ์ที่พระประทุมเทวาพิทักษ์ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้เป็นเจ้าเมืองจัมปา
ชนบทในบรรดาศักดิ์ที่พระบ ารุงนิคมเขต (ค าไข) สืบต่อมา
ครั้นเมื่อ พ.ศ. 2445 มหาอ ามาตย์โท พระยามหาอ ามาตย์ธิบดี ปลัดทูลฉลอง
กระทรวงมหาดไทย ได้มาตรวจราชการ จึงได้สั่งเปลี่ยนแปลงาเขตการปกครองหัวเมืองเสียใหม่คือ
บรรดาหัวเมืองต่าง ๆ ที่มีอาณาเขตใกล้ชิดกัน ให้ยุบลงเป็นอ าเภอหรือยุบไปขึ้นกับอ าเภอที่มีอาณา
เขตใกล้ชิดกัน เมืองจัมปาชนบท อยู่ใกล้กับอ าเภอพรรณนานิคมก็ให้ยุบโอนขึ้นกับอ าเภอพรรณนา
นิคม
