Page 34 - E-Modul Asam Basa Berbasis Guided Discovery Learning
P. 34

E E-MODUL ASAM & BASA

                                            Berbasis Guided Discovery Learning
                                            B e r b a s i s   G u i d e d   D i s c o v e r y   L e a r n i n g

                                                    a
                                                            t
                                                    a
                                                   f
                                                 s
                                                 s

                                                   f
                                                  i
                                                  i
                                                         r
                                                        a
                                                        a
                                                          u
                                                          u
                                                         r
                                                       l
                                                     t
                                                            t
                                                     t
                                                       l


                                      e
                                      e
                                       n
                                         g
                                       n
                                    P
                                   :
                                   :

                                    P

                                         g
                                             a
                                             a
                                               n

                                               n
                                             i
                                          u
                                          u
                                            j
                                             i
                                            j
                                                                                 t
                                                                                 t
                                                                               a
                                                                                   r
                                                                                 o
                                                                                 o
                                                                             i
                                                                             i
                                                                            d
                                                                               a
                                                                              k
                                                                              k
                                                                                   r
                                                                                        m
                                                                                       a
                                                                                       a
                                                                                          i
                                                                                          i
                                                                                        m
                                                                                     a


                                                                                      l
                                                                                      l
                                                                                     a
                                                                  e
                                                                d
                                                                d
                                                                   n
                                                                   n
                                                                  e
                                                              n
                                                            a
                                                            a


                                                              n
                                                                    g
                                                                         i
                                                                         i

                                                                            d
                                                                          n
                                                                          n
                                                                      a
                                                                      a
                                                                    g

                                                                       n
                                                                       n
               Prosedur Kerja : Pengujian sifat larutan dengan indikator alami
                      I
                                            a
                                                         k
                                                                                           k
                                                                                                l
                                                           u
                                            a
                                                                                                l
                                                         k

                                  b

                                             m
                                                                                           k
                      I
                                  b

                                                            n
                                       n
                                                                                     g
                                                            n
                                                                                     g
                                       n
                                r
                                r
                                                                            n
                                                                                 e
                                                                            n
                                                           u
                                                                                 e
                                                                                                 u
                                                                                                 u


                                                                                    g
                                                                                        n
                                                    e
                                                    e
                                                      r
                                                                                             n
                                                  e
                                                      r
                                                                               m
                                                                               m
                                                   p
                                                   p
                                             m
                                     h
                                                                                            a
                                                                                            a
                                     h
                                                       i
                                      a

                                                       i
                                                 s

                                                 s

                                      a
                                   a
                                   a
                         d
                                                  e
                                                      t
                                                      t
                                                                                             n
                                                                                    g
                                          a
                                                                    h
                                                                                  n
                                                                                                      a
                                                                                                      a
                                                                                        n
                                                                                                       n
                                                                                                       n
                                                                                       u
                                                                   i
                                                                   i
                                                                                       u
                                                                          k
                            a
                                                                    h
                                                                          k
                            a
                   1.  Indikator  bahan  alam  seperti  kunyit  dihaluskan  menggunakan  lumpang
                                                                       u
                                                                       u
                                                                      l
                                                                      l
                       n
                       n
                          i
                          i
                           k
                                                                     a
                                                                     a
                           k
                                                                                                        g
                                                                         s
                                                                         s
                                                                                                        g
                                           l
                                                                                                  m

                                          a
                                                                t


                                                                t
                                                                           a
                              o
                                                                           a
                                                               i


                                                               i
                              o
                                                             y
                                                                                         a
                                                             y
                                           l
                                                                                                    p
                                                                                                    p
                                                                                  n
                                                                  d
                                                                                         a
                         d

                                                                  d
                              t
                              t
                                                                                                  m
                                                   r
                                               k
                                      d
                                                 s
                                        i
                                              e
                                             i
                                         a
                                                  t
                                   m
                                  e
                                                      .
                                          n

                      dan lalu kemudian diekstrak.
                             l
                              u
                            a
                                     u

                                                    a
                                k
                                            d
                                                     k
                                                              k
                                                               o
                                                                 h
                   2.  Hasil ekstrak ditambahkan 5 mL alkohol.
                                        t
                                              a
                                          m
                                                                  o
                                               h
                                                                    .
                                                                   l
                                                     5
                                                  a
                                                       m

                                         a
                                                   n
                                      d

                                                            a

                                       i
                                                             l
                                                         L
                                            b
                                                k
                                           e
                                                                                     a
                                            k
                                                                                    d
                                                             m
                                                               a
                                                                           i
                                                                            n
                                                                             g
                                                           t

                                                                 s
                                                                      m
                   3.  Masukkan  2  ml  ekstrak  kunyit  masing-masing  ke  dalam  tiga  tabung
                                                                        a
                                                                    g
                                                                  i
                                                                   n
                                                                          s
                                                          i
                                                r
                                                a
                                                  k
                                                                                 e
                                              s

                                               t
                                                                                k
                                                       n
                      M
                                                         y


                                                     k
                                                      u
                                                                                            t

                                                                                                    b

                                         l
                                                                                                     u
                             k
                              k
                                a
                                                                                                  t
                                                                                       a
                                                                                              g
                                    2
                                                                                                   a
                                                                                             i
                         a
                                                                                               a
                                                                                       l

                                                                                         m
                          s
                                                                                                        g

                                 n

                                                                                                       n
                           u
                                       m
                      reaksi.
                                   l

                                                        d
                                                                             i

                                                                              n
                                                  a
                                                                               g
                                                                                           a
                                      u
                                                                                           t
                         a

                                                   k
                                                      n
                                                                                              u
                      M
                                    a
                                     r
                                                                                             b
                                                    a
                                                                                                      k
                             k
                           u
                                                                    l
                                                                                                    e
                                                                 d
                                                                                                     a
                                                                  a
                                                                                                         i
                          s
                   4.  Masukkan larutan yang akan diuji ke dalam masing-masing tabung reaksi

                                                                         m
                                                                     a
                                                                      m
                                                                                                        s

                                                                                                 g
                                                           j
                                                            i
                                                                            s
                                                         i
                                                                                               n
                                 n
                                                          u
                                                                           a
                                                               e
                                                                                                   r
                              k
                                a


                                                              k
                                              n
                                                                                      i
                                        a
                                                                                  m
                                                g
                                       t

                                             a
                                                                                    a
                                         n
                                           y
                                                                                     s
                                                                                       n
                                                                                        g

                      yang telah diekstrak kunyit.
                      y a n g   t e l a h   d i e k s t r a k   k u n y i t .
                                                                             n
                                                                                           ,
                                        i
                                                           p
                                 t
                                                           p
                                                                     b
                                                            a

                                                            a
                                a
                                a
                                        i
                                                                             n



                                 t
                                                                                 m
                                              n
                                                                                   a
                                                                                 m
                                              n
                                                        n
                                                        n
                                                g
                                                                                   a


                                                                     b
                                                                                                n
                                  a


                                  a
                                                                                                n
                              d
                              d

                                                                   a
                                                                   a

                                           p


                        a
                                                                          P
                                                                                                    l
                                                                                     a
                                                                                     a
                                                                  T
                        a
                                                                          P
                                                                  T
                                                                                                    l
                            t
                                                             d
                                                                           e
                                                                           e
                                                             d
                                             e
                                             e
                            t
                                                                                      n
                                           p
                                                                                                   u
                                                                                                   u
                                         l
                                                                                    t
                                                                                    t
                                         l
                                                                                           ,
                                                               a
                                                               a


                                                      t
                                                                                             d
                   5.  Catat  data  hasil  pengamatan  pada  Tabel  Pengamatan  2,  dan  ulangi
                                                      t
                                                                               a
                                                                              g
                                                                                         2
                                                                                         2
                                      a
                      C
                          a
                                    h
                                                    a
                                                                       l
                                    h
                                       s
                                                    a
                                                                                             d
                                                                       l
                      C
                                                                                      n
                                       s
                                                g
                                                 a
                                                 a
                                                                      e


                                      a
                                                                      e
                          t
                          t
                                                                                              a


                                                                                              a
                                                  m
                                                  m
                                                      a
                                                                               a
                          a
                                                      a
                                                                              g
                      p
                                      a
                                     j

                                                 d

                               r
                                                                  a
                                           t

                                                   k
                              u
                                           u
                                         n
                                                                                    a
                                                                   l
                                                               n

                                                   i
                                                                          u
                                                                       i
                             d
                                                              a
                                 k
                                                                     m
                                                          b
                                                                             g
                          s
                                                                              a
                         o
                                                      t
                                                                         b
                                                                                      u

                                   e
                                                        r
                                                                                   p

                                                       o
                                        u
                                                                                 s
                                                     a
                                    r
                                                                            n
                                                             h
                        r
                                                                    a
                                                                                      t
                                               i

                                             k
                                                            a
                                                                                  e
                           e
                                                n
                      prosedur kerja untuk indikator bahan alami bunga sepatu, kulit manggis,
                      dan kol ungu.

                                           1
                   a
                                                                     a
                                                                                     w
                                                                   a
                          e
                                                                        p
                                                                                       a
                                                                                              a
                                                       n
                                               a
                                                      e
                                    m
                                        a
                                                                                        r
                       a
                                                        g
                                  a
                                                                             b
                                                                                           a
               Isilah tabel pengamatan 1 dan 2 dengan mencatat perubahan warna yang
                                                  2
                                      a
                                                                                h
               I I s i i l l a h     t t a b e l l     p e n g a m a t t a n     1     d a n     2     d e n g a n     m e n c a t t a t t     p e r u b a h a n     w a r n a     y a n g
                                                                               a
                                                                                             y
                                                    d
                                                                                  a
                                                                                          n
                s
                                                n
                                         n
                              e
                               n
                                                               e
                                                                 n
                                                                  c
                             p
                         b
                                                                          e
                    h
                                 g
                                             d
                                                                                                n
                                                          a
                                                                                   n
                                                           n
                                                             m
                                                                           r
                                                                                                 g
                                                                            u
               t terjadi pada kertas lakmus dengan benar!
                   j
                 r
                e
                                                            r

                                                   a
                                                     n
                                      a

                                              d
                      i
                                     l
                                                              !

                                                          n
                                                        e
                                           u
                                                       b
                        p
                                        k
                                                           a
                                         m
                                            s
                         a
                              k

                                r
                               e
                   a
                          d
                            a
                                                 n
                                               e
                                                  g
                                    s
                                  a

                     d
                                 t
                                                 j
                         e
                                              g
                                            n
                                               u
                                                                                   t
                                                                                    a
                                                                                 e
                                                                                  r
                                           e
                                  t
                                                                                               s
                                   a
                                    n
                                                                                             u
                           g
                          n
                             a
                                 a
                              m
                                                                                           m
                                                                                       l

                                         P
                                                                                     s

                                       1

                                                                                         k
                                                                                        a
                                        .
                 a
                                                            l

                                                                           a
                                                             a

                                                                             n
                                                       i
                                                      s

                                                          t
                                                         a
                                                        f

                                                                   n
                    e
                                                                        n
                                                                       e
                                                                      d
                                                                  a
                                                               u
                                                              r
                     l
                                                                 t
                                                                          g
                   b
                                                    n
                                                   a
               Tabel Pengamatan 1. Pengujian sifat larutan dengan kertas lakmus
                                                  i
                       P
                                                                               k
               T

                                                                                     Sifat larutan
                                                       Kertas Lakmus                 S i f a t   l a r u t a n
              No                Bahan
                                                      Merah        Biru      Asam       Netral       Basa
              1.  Air suling
              2.  Larutan cuka
              3.  Air kapur
              4.  Larutan gula
              5.  Amonia
              6.  Air jeruk
              7.  Air sabun
              8.  Larutan gula

                   L
                           n
                       u
              9.  Larutan natrium karbonat
                                        a
                      r
                                              a
                                      k
                              a
                             n
                                 i
                               t
                                r

                                   m
                         a
                     a
                                  u
                                               t
                         t
                                             n
                                          b
                                         r
                                           o
                         t

                                           i
                                           d

                                  u
                     a
                                   m
                             n
                   L
                                          r
                         a
                                             a
                                        l
                           n
                      r
                              a
                               t
                                r
                                        o
              10.  Larutan natrium klorida
                                 i
                                      k
                       u
                                o
                              m
                   L
                         t
                       u
                                          o
                             a
                                  n
                                   i
                                             d
                           n
                                            r
              11.  Larutan amonium klorida
                      r
                                        k

                                             i
                                               a

                         a
                                    u
                                         l
                     a
                                     m
                              a
                                                 a
                   L
                             n

                           n
                                            k

                      r
                                               i
                                   m
                     a
                         t
                                        i
              12.  Larutan natrium hidroksida
                                        d
                                      h
                                             s
                       u
                                           o
                                 i
                                               d
                               t
                                r
                         a
                                          r
                                  u


                       Fase F SMA/MA                                                                   28
   29   30   31   32   33   34   35   36   37   38   39