Page 222 - Nobel_10.02.25_Neat

ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР

тириш масалаларига эътибор бермаётган соҳаларда қанчалик
фойдали бўлади?

Томас Шеллинг: Хўш, менда бу борада икки хил фикр бор.
Улардан бири, менимча, агентга асосланган ушбу моделлар имко-
ниятларни кашф қилиш, намойиш қилиш ва жуда фундаментал
ғояларни ишлаб чиқиш учун қўлланилади. Уларнинг келажаги
борган сари батафсил ва кўпроқ реалистик бўлишларига ишончим
комил эмас. Мен улар ҳақида қачонлардир менга айтиб беришга-
нидек ўйлайман. Бир марта мен шамол туннелларида тажриба ўт-
казган одам билан гаплашдим ва «Шамол туннеллари нима учун
яхши?» деб сўрадим. У шундай жавоб берди: «Улар жисмларнинг
ҳаво ўтишига қандай таъсир қилишини ўрганиш учун жуда яхши».

Шамол туннелига шарлар, цилиндрлар, квадратлар, қанот
шаклидаги нарсалар ва парвона шаклидаги нарсаларни қўйи-
шингиз мумкин. Агар сизда самолёт учун мўлжалланган тайёр мо-
делингиз бўлса, уни шамол туннелига қўйиб, яхши натижаларга
эришасизми ёки йўқлигини билиш учун кичик манипуляциялар
қилишингиз мумкин деди ва яна айтдики: «Сиз ҳеч қачон цилиндр
ва қанотдан бошламайсиз. Уни аста-секин самолётга айлантир-
майсиз. Тез орада сиз нима билан шуғулланаётганингизни бил-
майсиз, бу жуда мураккаб. Сиз барча асосий нарсаларни кичик
моделлар билан ўрганишни хоҳлайсиз, кейин эса тайёр нарсани
синаб кўрмоқчи бўлсангиз, буни амалга ошириш мумкин бўлади».

Тадқиқотчилар Нью-Мексико штатидаги Албукерке шаҳри-
нинг бутун ҳаракатланиш схемасини моделлаштиришди. Улар
Албукеркедаги ҳар бир транспорт воситасини аниқлаб, йўл ҳара-
кати қоидаларини ўрганишди ва агар улар дарё устида бир-икки-
та кўприк қурсалар нима бўлишини билишни хоҳлашди? Бу аҳо-
ли яшайдиган жойга ва йўл ҳаракати тартибини ўзгартириш учун
нима қилади? Улар шаҳар марказидаги баъзи кўчаларни тўсиб
қўйишса нима бўлишини кўришни хоҳлашди ва ҳоказо. Менда улар
қандайдир натижаларга эришишлари мумкинлиги ҳақида Албу-
керке шаҳрининг бутун ҳаракатланиш схемасини моделлашти-
ришди.

Аммо сиз кичигидан бошласангиз, кўп тамойилларни ўр-
ганишингиз мумкин, лекин агар сиз ҳар бир машина, юк ма-
шинаси ва велосипедга тақлид қилиш учун охиригача бориш-

220