Page 22 - Brochures_Lessen

20
‘Na de Pacificatie in 1917 stond het openbaar onderwijs zozeer onder druk dat voorstanders de straat opgingen om ervoor te collecteren.
In het museum kun je het collectebusje “Volks- onderwijs Collecte voor de Openbare school” zien.’ Collectie Nationaal Onderwijsmuseum
twee kamers met oude schoolbankjes aan. Het verleden afgestoft en opgesteld, een beetje zielloos. Bij ons Onder- wijsmuseum gaat het steeds om het verhaal. Een verhaal dat per definitie nooit af is.
Ja, tegenwoordig al helemaal niet, in onze voortdurend verande- rende samenleving. Een kwestie van volgen, meebewegen, antici- peren?
Soms het één, soms het ander. Gelukkig is ons onderwijs niet statisch. We kunnen het ons nu niet meer voorstellen, maar na de Pacificatie in 1917 stond het openbaar onderwijs zozeer onder druk dat voorstanders
een beeld van Maria te zien. Of neem het verschil tussen de schoolplaten Floris V door de edelen omgebracht (1911) en Floris V door de edelen gevangengenomen (1928). Op de plaat uit 1911 zie je een man op een wit paard, de handen vastgebonden op de rug, die wreed vermoord wordt door edelen die met zwaarden op hem inhakken. Onder invloed van de Reformpedagogiek, een pedagogische vernieuwingsbeweging die vond dat je kinderen niet in aanraking mocht brengen met de gruwelijkheden van de wereld der volwassenen, bracht onderwijsuitgever Wolters in 1928 een nieuwe, vrediger ogende schoolplaat uit, waarop Floris gevangen wordt genomen.
Het museum presenteert concrete objecten, die
ieder een eigen verhaal vertellen. Daarbij valt vaak
de schoonheid van de objecten op. Geeft die soms prachtige uitvoering de didactiek een zetje in de goede richting?
Leesvaardigheid en laaggeletterdheid zijn onderwerpen die niet alleen op de agenda van de Onderwijsinspectie staan, maar die de gehele culturele en onderwijswereld aangaan. Zie de huidige discussie die hierover gevoerd wordt. De onderwijzers Jan Ligthart en Hindericus Scheepstra, de makers van de leesmethode aap noot mies, kampten ook al met dit probleem. Zij creëerden Ot en Sien, twee kleuters die humoristische en span- nende dingen beleven. De boekjes rond Ot en Sien noemden ze ‘door-ren-boekjes’: beginnende lezertjes die het alfabet onder knie hadden en al woordjes kon- den spellen, wilden deze verhalen in één ruk uitlezen.
de straat opgingen om ervoor te collecteren. In het museum kun je het collectebusje ‘Volksonderwijs Collecte voor de Openbare school’ zien. Nu is diezelfde onderwijsvrijheid op een aantal punten een te krappe jas geworden en staat het bijzonder onderwijs juist onder druk. De diversiteit
Hierdoor werd hun woorden- schat vergroot en kregen ze meteen plezier in het lezen. De iconische tekeningen van onderwijsillustrator Cornelis Jetses bij de ‘door-ren-boek- jes’ waren een belangrijk onderdeel van de methode van Ligthart en Scheepstra. Nu zien sommigen dit als nostalgie, maar indertijd was het een didactische revolutie om kinderen te leren lezen met mooie verhalen die ook nog eens op een kunstzinnige wijze aanschouwelijk waren gemaakt.
Lang niet alles kan getoond worden. Er zijn ook verbor- gen elementen binnen het museum. Het enorme depot is er één van.
Ik mocht een paar jaar geleden zelf uitgebreid rondstruinen
in het depot. Je raakt niet uitgekeken. Gelukkig lagen
in de samenleving is vele malen groter geworden dan religieuze overtuigingen en bijzondere scholen krijgen het verwijt dat ze bijdragen aan segregatie. Daar valt veel op af te dingen, maar je ziet hoe discussies verschuiven en hoe we de interpretatie van onze onderwijsvrijheid steeds ‘bij de tijd’ houden.
Zijn daar concrete voorbeel- den van in het museum?
Je ziet het door de hele collectie heen. Van de schoolplaat In een mid- deleeuws klooster is een protestants-christelijke en een rooms-katholieke versie gemaakt. De protestantse plaat is sober: werkende monniken in een eenvoudig ruimte. De katholieke versie is wat kleuriger, er hangt een kruis aan de muur en er is
Houten rekenhand, ontworpen door de Amsterdamse onderwijzeres S. Heijmans. Leermiddel bij de lesme- thode Eerste rekenboek voor de lagere school (1929). Collectie Nationaal Onderwijsmuseum