Page 161 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 161
ประกาศไว้ทุกข์ผู้รับราชการ
กํารไว้ทุกข์ผู้รับรําชกํารเป็นส่ิงท่ีเกิดขึ้นในครําวที่สมเด็จพระเจ้ําบรมวงศ์เธอ เจ้ําฟ้ํา มหํามําลํากรมพระยําบํารําบปรปักษ์ส้ินพระชนม์ โดยให้ผู้รับรําชกํารไว้ทุกข์ ๗ วัน (ราชกิจจา นุเบกษา ๒๔๒๙: ๑๘๒–๑๘๓) อย่ํางไรก็ตําม ในงํานพระศพคร้ังนี้แม้ว่ําจะให้ผู้รับรําชกํารไว้ทุกข์ แต่ก็ยังมีกํารประกําศให้ไว้ทุกข์ในพระรําชวงศ์พร้อมกันด้วย
สํา หรบั จํา นวนวนั ไวท้ กุ ขใ์ นรําชกํารสงู สดุ คอื ๑ เดอื น ดงั เหน็ ไดจ้ ํากในครําวสมเดจ็ พระบรม โอรสําธริ ําชเจํา้ ฟํา้ มหําวชริ ณุ หศิ เสดจ็ สวรรคต (ราชกจิ จานเุ บกษา ๒๔๓๘: ๓๒๘) เพรําะอําจจะถอื วํา่ เป็นองค์รัชทํายําท และในครําวสมเด็จกรมพระยําสุดํารัตนประยูรเสด็จสวรรคต (ราชกิจจานุเบกษา ๒๔๔๐: ๒๒๐) ด้วยคงจะถือว่ําทรงดํารงพระเกียรติยศพระรําชชนนีพันปีหลวง
นอกจํากนี้ ยังพบว่ําแบบแผนกํารไว้ทุกข์ผู้รับรําชกํารในงํานพระบรมศพสมเด็จพระบรม โอรสําธิรําช เจ้ําฟ้ํามหําวชิรุณหิศคือ ข้ํารําชกํารท่ีตํามเสด็จแต่งตัวสวมเสื้อดํากําหนดไว้ทุกข์ ในรําชกําร ๑ เดือน (เจ้ําพระยําเทเวศรวงศวิวัฒน ๒๕๐๐: ๒๕๔) ซึ่งกํารสวมเสื้อดําตํามเสด็จถือว่ํา นํา่ จะเปน็ ธรรมเนยี มใหมท่ ไี่ ดร้ บั อทิ ธพิ ลมําจํากตะวนั ตก เพรําะโดยปกตขิ ํา้ รําชกํารตอ้ งนงุ่ ขําวเสอ้ื ขําว
ขนบท่ีเปลี่ยนแปลงในช่วงคณะราษฎร
หลังจํากปี พ.ศ.๒๔๗๕ ได้มีกํารเปลี่ยนแปลงกํารปกครอง ซึ่งมีผลกระทบต่อรําชสํานัก หลํายประกําร เช่น ระเบียบแบบแผนทํางรําชกํารมีกํารเปลี่ยนแปลง ดังน้ัน กํารออกประกําศจึงมี ข้อควํามที่เปลี่ยนแปลง และพระรําชพิธีหลํายพระรําชพิธีได้ถูกยกเลิก ส่วนธรรมเนียมกํารไว้ทุกข์ แม้จะไม่ถูกยกเลิก แต่รํายละเอียดเกี่ยวกับกํารไว้ทุกข์ของรําชสํานักก็มีกํารเปลี่ยนแปลงดังต่อไปน้ี
ในครําวไว้ทุกข์ของพระเจ้ําอยู่หัวรัชกําลที่ ๘ เสด็จสวรรคต กล่ําวคือ เมื่อพระเจ้ําอยู่หัว รชั กําลท่ี ๘ เสดจ็ สวรรคตอยํา่ งปจั จบุ นั ทนั ดว่ น ถํา้ วํา่ ตํามระเบยี บแบบแผนครงั้ รชั กําลท่ี ๖ เสดจ็ สวรรคต กํารประกําศหมํายไว้ทุกข์ทั้งแผ่นดินจะออกเป็นพระบรมรําชโองกําร แต่กํารประกําศในครําวนี้ เป็นกํารประกําศของสํานักนํายกรัฐมนตรี (ราชกิจจานุเบกษา ๒๔๘๙: ๓) ทั้งนี้เพรําะเปลี่ยนมําเป็น ระบอบกํารปกครองแบบใหม่
อย่ํางไรก็ตําม ในครําวงํานพระเมรุมําศพระเจ้ําอยู่หัวรัชกําลที่ ๘ นั้นจัดหลังจํากที่สวรรคต ไปนํานมําก ดังนั้น ทํางรัฐบําลจึงได้เรียนพระรําชปฏิบัติต่อคณะผู้สําเร็จรําชกํารแทนพระองค์และ ได้ผลมําว่ํา ให้ปฏิบัติตํามแถลงกํารณ์รัฐบําลที่ได้ประกําศไป เม่ือครบปีให้ปลดทุกข์ได้ เว้นแต่ ผเู้ ขํา้ ถวํายบงั คมพระบรมศพหรอื เขํา้ ไปภํายในบรเิ วณพระทน่ี งั่ ดสุ ติ มหําปรําสําท (ราชกจิ จานเุ บกษา ๒๔๙๐: ๑๔๗๔-๑๔๗๕)
แม้ว่ําจะมีกํารเปลี่ยนแปลงกํารปกครองแล้วก็ตําม พระเกียรติยศของเจ้ํานํายท่ีเคยมํา แต่เดิมได้ถูกลดทอนลงไป ดังเช่น เมื่อสมเด็จพระเจ้ําพี่ยําเธอ เจ้ําฟ้ํากรมหลวงลพบุรีรําเมศวร์ ส้ินพระชนม์กลับให้งดเมรุกลํางเมืองเสีย ส่วนกํารประกําศข่ําวส้ินพระชนม์ในราชกิจจานุเบกษา ยงั คงมกี ํารประกําศอยจู่ นถงึ ปี พ.ศ. ๒๔๗๗ คอื กํารประกําศขํา่ วกํารสนิ้ พระชนมข์ องพระเจํา้ วรวงศเ์ ธอ กรมหมน่ื ภําณพุ งษพ์ ริ ยิ เดช เมอื่ วนั ที่ ๒๒ สงิ หําคม พ.ศ. ๒๔๗๗ (ราชกจิ จานเุ บกษา ๒๔๗๗: ๑๖๐๖)
๖
ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ ๑5๙
เสด็จสู่แดนสรวง
