Page 19 - เสด็จสู่แดนสรวง

จํากประเภทของมหรสพสะท้อนที่มําของวัฒนธรรมกํารละเล่นจํากหลํายชําติหลํายชนช้ัน เชน่ ของไทยไดแ้ กก่ ํารเลน่ เพลงปรบไกแ่ ละเสภําของมอญไดแ้ กม่ อญรํา ของเวยี ดนําม(ญวน)ไดแ้ ก่ รํา กระถําง ของจนี ไดแ้ กง่ ว้ิ เชน่ เดยี วกบั กํายกรรมทคี่ งมําจํากจนี ซงึ่ ไดร้ บั ควํามนยิ มอยํา่ งสงู ในสมยั รําชวงศ์ถัง ในขณะที่กํารแสดงของรําชสํานักเช่นโขน ซ่ึงเล่นเรื่องรํามเกียรติ์อันเป็นวรรณกรรม ยอพระเกียรติกษัตริย์ เน้ือหําหลักมีที่มําจํากอินเดีย ส่วนท่ําทํางกํารเล่นผสมกันระหว่ํางอินเดีย กับท้องถ่ิน ของชําวบ้ํานร่วมกับรําชสํานักได้แก่ละครชําตรีท่ีมักเล่นเรื่องพระสุธนนํางมโนห์รําและ พระรถเสน (นํางสิบสอง) เหตุท่ีสองเรื่องนี้นิยมเล่นเพรําะเป็นไปได้ว่ําเรื่องพระสุธนนํางมโนห์รํา เป็นภําคจบของพระรถเสนนํางเมรี (สุจิตต์ วงษ์เทศ ๒๕๕๙) อําจกล่ําวได้ว่ํา พื้นท่ีงํานพระเมรุ ยงั ไดก้ ลํายเปน็ พนื้ ทขี่ องกํารปะทะสงั สรรคท์ ํางวฒั นธรรมและชนชนั้ และแสวงหําควํามบนั เทงิ เรงิ ใจ คลํายเศร้ําของเหล่ําขุนนํางและไพร่ฟ้ําไปพร้อมกัน อย่ํางไรก็ตําม มหรสพงํานร่ืนเริงต่ํางๆ เหล่ําน้ี รัชกําลที่ ๖ ได้มีพระประสงค์ให้ยกเลิกไปในงํานพระบรมศพของพระองค์เองเพ่ือเป็นกํารแสดง ควํามเคํารพตอ่ ผลู้ ว่ งลบั อยํา่ งแทจ้ รงิ ทํา ใหโ้ รงมหรสพ ตน้ กลั ปพฤกษท์ งิ้ ทําน และระทําดอกไมเ้ พลงิ ถกู ยกเลกิ ไปทง้ั หมด ซง่ึ ไดเ้ ปลย่ี นบรรยํากําศของงํานพระเมรเุ คลอื บคลมุ ไปดว้ ยควํามเงยี บและเศรํา้ โศก
ส่วนท่ีส่ี การถวายพระเพลิงและพิธีกรรมที่เกิดขึ้นภายหลัง
ในส่วนของขั้นตอนกํารถวํายพระเพลิงพระบรมศพ พระบรมศพในพระโกศหรือในหีบ พระบรมศพจะถูกอัญเชิญไปประดิษฐํานบนพระจิตกําธําน หรือเรียกอย่ํางสํามัญชนว่ํา เชิงตะกอน สําหรับส่วนประกอบของจิตกําธํานมี ๒ ส่วนคือ ฐํานเผํา และตํารํางเผําศพ โดยแท่นจิตกําธํานนี้ จะได้รับกํารตกแต่งอย่ํางวิจิตรพิสดําร พร้อมทั้งมีไม้จันทน์และไม้หอมอ่ืนๆ ที่ใช้เป็นเช้ือเพลิง นอกจํากนแี้ ลว้ ในครําวงํานพระบรมศพพระบําทสมเดจ็ พระจอมเกลํา้ เจํา้ อยหู่ วั ยงั มธี รรมเนยี มโบรําณ บํางอย่ํางด้วยคือ กํารทิ้งเบ้ีย ๓๓ เบ้ีย เพื่อเป็นค่ําจ้ํางเผําต่อตํากลียํายกลํา ซึ่งเชื่อกันว่ําเป็นเจ้ําของ ป่ําช้ํา และมีมะพร้ําวแก้วอีกอย่ํางที่ใช้สําหรับล้ํางพระพักตร์พระบรมศพหรือที่ฐํานพระโกศ เพื่อเอํา น้ําบริสุทธ์ิท่ีเปรียบกับกุศลกรรมน้ันล้ํางอกุศลกรรม
ในเอกสํารสมัยอยุธยําระบุว่ํา ไม้จันทน์ถูกใช้ในพิธีศพโดยมีทั้งนําไปวํางหรือเผําข้ํางศพ เพอื่ ใหเ้ กดิ กลนิ่ หอม ในขณะทกี่ ํารถวํายพระเพลงิ พระบรมศพจะใชท้ อ่ นจนั ทนเ์ ปน็ ฟนื นยิ มใชต้ น้ จนั ทน์ ยืนต้นตํายในป่ํา สําหรับดอกไม้จันทน์นั้นไม่ได้มีกํารระบุแน่ชัดว่ําเริ่มต้นใช้เมื่อใด สมเด็จฯ เจ้ําฟ้ํา กรมพระยํานริศรํานุวัดติวงศ์ทรงให้ควํามเห็นว่ําดอกไม้จันทน์เป็นของประดิษฐ์ในสมัยหลัง โดยนํา ท่อนจันทน์มําดัดแปลงเป็นดอกไม้ซ่ึงปกติใช้ร่วมกับ “ธูปเทียนข้ําวตอกดอกไม้” ที่ใช้ขอขมําศพ แน่นอนว่ําสําเหตุท่ีใช้ไม้จันทน์เพรําะมีกลิ่นหอมสํามํารถกลบกลิ่นของศพได้ แต่ท่ีต้องกลบกล่ิน กเ็ พรําะงํานศพของผคู้ นในอษุ ําคเนยโ์ ดยเฉพําะกํารตงั้ พระบรมศพของกษตั รยิ ท์ กี่ ระทํา อยํา่ งยําวนํานนี้ ทําให้จําเป็นต้องใช้ไม้ที่มีกล่ินหอม
นอกจํากเชื้อเพลิงที่ทําจํากท่อนจันทน์แล้ว เมื่อพระโกศพระบรมศพได้รับกํารอัญเชิญมํา ประดิษฐํานยังพระจิตกําธํานภํายในพระเมรุแล้ว จะกระทํากํารเปลื้องพระลองชั้นนอกออก จํากนั้น เจํา้ พนกั งํานจะนํา พระโกศจนั ทนเ์ ขํา้ ประกอบแทน เดมิ ทพี ระโกศจนั ทนน์ จ้ี ะเผําไปพรอ้ มกบั พระบรมศพ แต่ภํายหลังได้มีกํารเก็บไว้เพื่อให้คนรุ่นหลังได้ศึกษํางํานช่ํางโบรําณตํามพระรําชประเพณีเอําไว้
ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ ๑๗
เสด็จสู่แดนสรวง