Page 20 - เสด็จสู่แดนสรวง

ครนั้ ครบกํา หนดวนั สมโภชจงึ ถงึ วนั ถวํายพระเพลงิ พระบรมศพ เดมิ ทกี ํารนบั แตส่ มยั อยธุ ยํา ถงึ สมยั รชั กําลที่ ๕ แหง่ กรงุ รตั นโกสนิ ทร์ มกั จะถวํายพระเพลงิ ในชว่ งบํา่ ยและกระทํา ใหเ้ สรจ็ ภํายใน วันเดียวกัน ในจดหมายเหตุงานพระบรมศพเจ้าฟ้าสุดาวดี กรมหลวงโยธาเทพ เมื่อ พ.ศ.๒๒๗๘ ไดร้ ะบขุ นั้ ตอนวํา่ พระบรมโกศทหี่ มุ้ ภํายนอกจะถกู ถอดออกเหลอื แตพ่ ระลองใน จํากนนั้ จงึ ใหล้ ดมํา่ น พระเมรปุ ดิ ทงั้ สท่ี ศิ จํากนนั้ เจํา้ พนกั งํานจะตดิ ตงั้ เพดํานหยวก (กลว้ ย) เพอื่ ใชก้ นั ไฟไหม้ โดยผกู เหนอื พระจิตกําธําน รวมท้ังติดต้ังเสําและตํารํางเหล็กท่ีใช้ถวํายพระเพลิง ส่วนพระบรมศพถูกอัญเชิญ ออกจํากพระลองมําสรงนํา้ จํากนนั้ จงึ อญั เชญิ พระบรมศพขน้ึ ประดษิ ฐํานเหนอื พระจติ ธํากําน แลว้ จงึ ถวํายพระเพลิง ในระหว่ํางนั้นมีเคร่ืองดนตรีประโคมไปพร้อมกัน
อย่ํางไรก็ตําม ในงํานพระบรมศพพระบําทสมเด็จพระจุลจอมเกล้ําเจ้ําอยู่หัวนี้ ถือเป็นงําน คร้ังแรกท่ีเกิดธรรมเนียมกํารเปิดเพลิง หรือเรียกอย่ํางชําวบ้ํานว่ําเผําจริงและเผําหลอก (เผําพิธี) กลํา่ วคอื ภํายหลงั จํากอญั เชญิ พระบรมศพจํากพระทนี่ งั่ ดสุ ติ มหําปรําสําทเพอ่ื ออกมําถวํายพระเพลงิ ยังพระเมรุท้องสนํามหลวง กํารเปิดเพลิงจะกระทําในตอนกลํางคืน ซึ่งระหว่ํางกํารถวํายพระเพลิงนี้ ทหํารจะบรรเลงแตรวงพร้อมกับยิงปืนใหญ่และปืนเล็กเพื่อเป็นกํารถวํายพระเกียรติยศ ธรรมเนียม กํารเปิดเพลิงน้ีเร่ิมต้นขึ้นเมื่อปลํายรัชกําลที่ ๕ โดยเป็นควํามคิดของเจ้ําพนักงํานเผําศพหลวง ที่ไม่ต้องกํารให้ผู้ท่ีไปช่วยงํานเดือดร้อนรําคําญกล่ินจํากกํารเผําศพ ธรรมเนียมดังกลํา่ วนี้ได้กลําย มําเป็นแบบแผนกํารจัดงํานพระบรมศพและพระศพสืบเนื่องมํา ดังเห็นได้จํากงํานถวํายพระเพลิง พระบรมศพสมเด็จพระศรีนครินทรําบรมรําชชนนี
ในวันรุ่งขึ้นจะเป็นกํารเก็บพระบรมอัฐิ ในครําวงํานพระบรมศพรัชกําลที่ ๕ น้ี พระบําท สมเด็จพระมงกุฎเกล้ําเจ้ําอยู่หัวและสมเด็จพระพันปีหลวงเสด็จขึ้นพระเมรุมําศ เจ้ําพนักงําน ภษู ํามําลําเปดิ ผํา้ คลมุ พระองั คําร จํากนนั้ ทรงสรงนํา้ พระสคุ นธท์ พี่ ระบรมอฐั ิ เจํา้ พนกั งํานแจงพระรปู และแปรพระรปู ถวําย จํากนนั้ ทรงจดุ เทยี นเครอื่ งนมสั กํารทองนอ้ ย และกรําบถวํายบงั คมพระบรมอฐั ิ แลว้ ตํามดว้ ยรําชนกิ ลุ มําเดนิ สํามหําบ จํากนนั้ จงึ พระองคท์ รงประมวล (เลอื ก) พระบรมอฐั บิ รรจพุ ระโกศ
ขนั้ ตอนกํารแจงพระรปู และกํารเดนิ สํามหําบคอื ควํามพยํายํามใหข้ วญั กลบั คนื รํา่ ง ถงึ แมว้ ํา่ จะเปลยี่ นจํากประเพณกี ํารฝงั ศพมําเปน็ กํารเผําศพกต็ ําม โดยกํารแจงพระรปู จะเปน็ กํารเอําเถํา้ ถํา่ น และกระดกู มําเรยี งเปน็ รปู คน ครงั้ แรกใหห้ นั หวั ไปทํางทศิ ตะวนั ตก ซงึ่ เปน็ ทศิ ของควํามตําย แลว้ คอ่ ย หนั หวั มําทํางทศิ ตะวนั ออก ซงึ่ เปน็ ทศิ ของกํารเกดิ ขนั้ ตอนนเี้ รยี กวํา่ แปรรปู อําจสรปุ ไดว้ ํา่ สดุ ทํา้ ยแลว้ กํารตํายก็คือกํารเกิดขึ้นอีกคร้ังหน่ึง ส่วนกํารเดินสํามหําบนี้เลิกกระทําในพิธีหลวงไปแล้ว สํามหําบ คือกํารให้ญําติหําบอําหํารแห้งและสด ระหว่ํางเดินมีกํารกู่ร้องและให้คนขํานรับ กํารกู่ร้องอําจเพ่ือ เรียกขวัญผีให้กลับคืนร่ํางหรือให้มํารับอําหํารในสํามหําบเพื่อเอําไปกินในโลกหน้ํา
หลงั จํากขนั้ ตอนขํา้ งตน้ นจี้ ะเปน็ พธิ กี ํารเกบ็ รกั ษําพระบรมอฐั ิ กํารลอยพระองั คําร และกํารบรรจุ พระสรีรํางคําร (พระอังคําร) ท่ีสุสํานหลวงตํามลําดับ ซึ่งโดยรวมแล้วเป็นกํารผสมผสํานกันระหว่ําง พิธีพุทธกับควํามเชื่อดั้งเดิมของคนในภูมิภําคนี้ เดิมทีในสมัยอยุธยํา สถํานที่ฌําปนกิจของผู้มี บรรดําศกั ดสิ์ งู เชน่ พระเจํา้ แผน่ ดนิ จะทํา กํารสรํา้ งพระเจดยี ค์ รอบทงั้ อฐั แิ ละองั คํารธําตุ ดงั เชน่ กํารสรํา้ ง
เสด็จสู่แดนสรวง
๑๘ ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ