Page 239 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 239
ลักษณะพระเมรุพระบรมศพพระบําทสมเด็จพระนั่งเกล้ําเจ้ําอยู่หัวมีปรํากฏในพระรําช ๑ พงศําวดํารไว้ว่ําเป็นพระเมรุยอดปรํางค์และมีเมรุทิศล้อมรอบในทิศท้ังแปด ดังน้ี “...เจ้าพนักงาน ๒ จัดการทาพระเมรุตลอดยอดน้ัน ๒ เส้น ยอดปรางค์ ๕ ยอด ภายในมีพระเมรุทองสูง ๑๐ วา ต้ังเบญจาทองรองพระโกศ มีเมรุทิศท้ัง ๘ มีราชวัติ ๒ ช้ัน... เครื่องประดับในพระบรมศพครบ ทุกประการเยี่ยงอย่างประเพณีพระบรมศพมาแต่ก่อน...” (เจ้ําพระยําทิพํากรวงศ์ ๒๕๔๘: ๖๓)
สําหรับพระเมรุพระบรมศพพระบําทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้ํานภําลัยพระรําชพงศําวดําร ระบุไว้ว่ํา “...ขนาดใหญ่ยอดปรางค์ ตามเยี่ยงอย่างพระเมรุสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว...” (เจ้ําพระยํา ทิพํากรวงศ์ ๒๕๓๘: ๙) ย่อมหมํายควํามได้ว่ําพระเมรุของกษัตริย์ต้องมียอดปรํางค์ เป็นแบบแผน ท่ีสืบมําจํากพระเมรุพระบรมศพพระบําทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้ําจุฬําโลกมหํารําชอีกทอดหน่ึง ซ่ึงพระเมรุพระบรมศพรัชกําลที่ ๑ มีรูปแบบตํามที่ปรํากฏในพระรําชพงศําวดํารว่ํา “...พระเมรุเสา เสน้ หนงึ่ ขอื่ ยาว ๗ วา พระเมรสุ งู ตลอดยอดนน้ั ๒ เสน้ ภายในพระเมรทุ องสงู ๑๐ วา ตงั้ พระเบญจา รับพระบรมโกฐ มีเมรุทิศทั้งแปดทิศ มีสามสร้าง...” (เจ้ําพระยําทิพํากรวงศ์ ๒๕๕๓: ๔๐-๔๑)
พระเมรุยอดปรํางค์ที่เก่ําแก่ที่สุดในสมัยรัตนโกสินทร์เท่ําท่ีมีหลักฐํานให้สืบค้นได้ ได้แก่ พระเมรพุ ระบรมอฐั สิ มเดจ็ พระปฐมบรมมหําชนกของรชั กําลที่ ๑ ปรํากฏหลกั ฐํานอยใู่ นจดหมายเหตุ ความทรงจา ของพระเจา้ ไปยกิ าเธอ กรมหลวงนรนิ ทรเทวี และโคลงของพระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมหมนื่ ศรีสุเรนทร์ พระรําชโอรสในพระบําทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้ําจุฬําโลก ซึ่งได้พรรณนํารูปร่ํางของ พระเมรอุ งคน์ ไี้ วอ้ ยํา่ งไพเรําะ ขอ้ มลู จํากหลกั ฐํานทงั้ สองทํา ใหเ้ หน็ ภําพชดั เจนวํา่ พระเมรยุ อดปรํางค์ สืบทอดรูปลักษณ์มําจํากสมัยกรุงศรีอยุธยํา และสืบสํายลงมํายังพระเมรุยอดปรํางค์สมัยรัชกําลที่ ๔ และรัชกําลที่ ๕ ที่มีภําพถ่ํายเก่ําให้เห็นอยู่
พระเจ้ําไปยิกําเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี หรือเจ้ําครอกวัดโพธิ์ ได้บรรยํายถึงพระเมรุ พระบรมอัฐิพระปฐมบรมมหําชนก สอดแทรกไว้กับกํารบรรยํายขบวนพระรําชพิธี ควํามว่ํา “...ชกั แหเ่ ขา้ พระเมรทุ ศิ มขุ แทรกมขุ กระสนั ประดบั ชนั้ สามสรา้ ง เสย้ี วกางประจา ประตชู นั้ ใน ฉตั ร เงินลายอง ฉัตรทอง ฉัตรนากบรรจง เย่ียมทรงอย่างปรางคปราสาท เทวราชประนมกร เก้าชั้น อยา่ งพระเมรพุ ระบรมโกษฐพระพทุ ธเจา้ หลวงกรงุ เกา่ ...” (พระบําทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลํา้ เจํา้ อยหู่ วั ๒๕๕๒: ๕๔๑)
พระบําทสมเด็จพระจุลจอมเกล้ําเจ้ําอยู่หัวมีพระรําชวิจํารณ์ถึงจดหมํายเหตุควํามทรงจํา ตอนนี้ว่ํา พระเมรุที่ทําคร้ังนี้ได้อ้ํางว่ําเหมือนพระเมรุครั้งกรุงเก่ําคงเป็นเพรําะถ่ํายแบบมํา นํายช่ําง ผทู้ ํา คงมชี วี ติ อยตู่ อ่ มํา ทงั้ ผแู้ ตง่ คอื พระเจํา้ ไปยกิ ําเธอ กรมหลวงนรนิ ทรเทวี นํา่ จะทนั เหน็ ดว้ ยตนเอง ต้ังแต่ครั้งยังเยําว์วัย (พระบําทสมเด็จพระจุลจอมเกล้ําเจ้ําอยู่หัว ๒๕๕๒: ๑๙๑-๑๙๒)
สํา หรบั โคลงถวายพระเพลงิ พระบรมอฐั พิ ระเจา้ หลวงของพระเจํา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมหมน่ื ศรี สุเรนทร์ ได้พรรณนําถึงพระเมรุน้ีด้วยถ้อยคํากวี ควํามว่ํา
“ชั้นสั่งมุขม่ิงท้วย มนตรี จงเร่งตราบาญชี ไพร่พร้อม
ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ ๒3๗
เสด็จสู่แดนสรวง
