Page 61 - เสด็จสู่แดนสรวง
P. 61
พระราชพิธีพระบรมศพพระมหากษัตริย์ ในสมัยรัตนโกสินทร์โดยสังเขป
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.พัสวีสิริ เปรมกุลนันท์
ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร
ตลอดระยะเวลํา ๗๐ ปี ท่ีพระบําทสมเด็จพระปรมินทรมหําภูมิพลอดุลยเดช ทรงครอง สิริรําชสมบัติเป็นพระมหํากษัตริย์รัชกําลที่ ๙ แห่งรําชวงศ์จักรีนั้น เป็นช่วงเวลําอันยําวนํานที่ทรงมี พระมหํากรุณําธิคุณแก่พสกนิกร ดังจะเห็นได้จํากพระรําชกรณียกิจนํานัปกํารท่ีทรงบําเพ็ญ เพ่ือประโยชน์สุขของรําษฎร ในขณะเดียวกันก็นับเป็นระยะเวลํายําวนํานที่สุดในสมัยรัตนโกสินทร์ ที่ได้ว่ํางเว้นจํากกํารจัดงํานพระรําชพิธีพระบรมศพของพระมหํากษัตริย์ด้วยเช่นกัน บทควํามนี้ ขอนําเสนอประเด็นท่ีน่ําสนใจบํางประกํารจํากกํารพระรําชพิธีพระบรมศพของพระมหํากษัตริย์ ในสมัยรัตนโกสินทร์ ซึ่งสะท้อนถึงรําชประเพณีที่มีมําแต่โบรําณเป็นสําคัญ รวมถึงคติที่เกี่ยวข้อง กับกํารสร้ํางพระพุทธรูปท่ีสัมพันธ์กับพระรําชพิธีพระบรมศพ
พระรําชพิธีพระบรมศพพระมหํากษัตริย์เป็นพระรําชพิธีที่จัดขึ้นตํามโบรําณรําชประเพณี อยํา่ งยงิ่ ใหญส่ มพระเกยี รตยิ ศแหง่ พระเจํา้ แผน่ ดนิ ขนั้ ตอนอนั สลบั ซบั ซอ้ นตํา่ งๆ ในกํารจดั กํารพระบรมศพ ของพระมหํากษตั รยิ เ์ มอื่ สวรรคตเปน็ เรอ่ื งเฉพําะสํา หรบั เจํา้ พนกั งํานทเ่ี กยี่ วขอ้ ง ซงึ่ แมไ้ มไ่ ดป้ รํากฏ รํายละเอียดอย่ํางชัดเจนในทุกรัชกําล แต่สันนิษฐํานว่ําขั้นตอนหลักของกํารจัดกํารพระบรมศพ เม่ือต้นกรุงรัตนโกสินทร์นั้นน่ําจะเป็นเช่นเดียวกันกับเมื่อครั้งกรุงศรีอยุธยํา อําทิ กํารสรงน้ําชําระ พระบรมศพและถวํายพระสคุ นธส์ รงพระบรมศพ กํารถวํายพระภษู ําอําภรณแ์ ละเครอื่ งพระมหําสกุ ํา ๑ กํารประดษิ ฐํานพระบรมศพภํายในพระมหําปรําสําทกระบวนแหพ่ ระบรมศพและกํารออกพระเมรมุ ําศ เป็นต้น (ประชุมคาให้การกรุงศรีอยุธยารวม ๓ เรื่อง ๒๕๕๓: ๒๐๗, ๒๖๑) หลักฐํานดังกล่ําว ทําให้ เห็นภําพข้ันตอนที่สําคัญของพระรําชพิธีน้ีซ่ึงคงได้ปฏิบัติถวํายพระมหํากษัตริย์เม่ือสวรรคต อัน สะทอ้ นถงึ คตคิ วํามเชอ่ื ทวี่ ํา่ พระมหํากษตั รยิ เ์ ปรยี บเสมอื นดงั่ องคส์ มมตเิ ทพทเี่ สดจ็ จตุ ลิ งมําปกครอง แผ่นดิน
๑ หมํายถึงเคร่ืองแต่งพระบรมศพ แล้วห่อโดยใช้ผ้ําขําวและด้ํายดิบมัดตรําสัง
๒
ศิลปะ ประเพณี และความเชื่อในงานพระบรมศพและพระเมรุมาศ 5๙
เสด็จสู่แดนสรวง
