Page 103 - หนังสือเรียนสาระความรู้พื้นฐาน

96

- ใชใหถูกสวน ในแตละสวนของพืชสมุนไพร เชน ใบ ราก ดอก อาจมีสรรพคุณไมเหมือนกัน

และบางสวนอาจมีพิษ เชน เมล็ดของมะกล่ําตาหนูเพียงเม็ดเดียว ถาเคี้ยวรับประทานอาจตายได ในขณะที่
สวนของใบไมเปนพิษ

- ใชใหถูกขนาด ปริมาณการใชเปนสวนสําคัญที่ทําใหเกิดพิษโดยเฉพาะ ถามีการใชในปริมาณที่

มากเกินไป หรือถานอยเกินไปก็ไมเกิดผลในการรักษา

- ใชใหถูกโรค สมุนไพรแตละชนิดมีสรรพคุณไมเหมือนกัน เปนโรคอะไรควรใชสมุนไพรที่มี
สรรพคุณรักษาโรคนั้นๆ และสิ่งที่ควรคํานึงคือ อาการเจ็บปวย บางอยางมีความรุนแรงถึงชีวิตได ถาไมไดรับ

การรักษาทันทวงทีในกรณีเชนนี้ไมควรใชยาสมุนไพร ควรรับการรักษาจากแพทยผูเชี่ยวชาญจะเหมาะสม

กวา

การรับประทานยาสมุนไพรจากที่เตรียมเอง ปญหาที่พบบอยคือ ไมทราบขนาดการใชที่
เหมาะสมวาจะใชปริมาณเทาใดดี ขอแนะนําคือ เริ่มใชแตนอยกอนแลวคอยปรับปริมาณเพิ่มขึ้นตามความ

เหมาะสมทีหลัง (มีศัพทแบบพื้นบานวา ตามกําลัง) ไมควรรับประทานยาตามคนอื่นเพราะอาจทําใหรับยา

มากเกินควร เพราะแตละคนจะตอบสนองตอยาไมเหมือนกัน สําหรับยาที่ซื้อจากรานควรอานฉลากวิธีการใช
อยางละเอียดและใหเขาใจกอนใชทุกครั้ง

การหมดอายุของยาจากสมุนไพรเชนเดียวกันกับยาแผนปจจุบัน โดยทั่วไปสมุนไพรเมื่อเก็บไว

นานๆ ยอมมีการผุพัง เกิดความชื้น เชื้อรา หรือมีแมลงวันมากัดกิน ทําใหอยูในสภาพที่ไมเหมาะสมที่จะ
นําไปใช และมีการเสื่อมสภาพลงแตการจะกําหนดอายุที่แนนอนนั้นทําไดยาก จึงควรนับตั้งแตวันผลิตยา

สมุนไพรหรือยาจากสมุนไพรไมควรใชเมื่อมีอายุเกิน 2 ป ยกเวนมีการผลิตหรือเก็บบรรจุที่ดี และถาพบวามี

เชื้อรา มีกลิ่นหรือสีเปลี่ยนไปจากเดิมก็ไมควรใช
ขอสังเกตในการเลือกซื้อสมุนไพร และยาแผนโบราณ

ดังนั้น ยาแตละชนิดทางกฎหมายมีขอกําหนดที่แตกตางกัน ในการเลือกซื้อหรือเลือกใชจึงตองรู

ความหมาย และขอกําหนดทางกฎหมายเสียกอน จึงจะรูวายาชนิดใด จะมีคุณสมบัติอยางไร มีวิธีการในการ

สังเกตอยางไร เพื่อที่จะไดบอกไดวายานั้น ควรที่จะใชหรือนาที่จะมีความปลอดภัยตอการใช สิ่งที่นาจะรู

หรือทําความเขาใจ คือ ความหมายของยาชนิดตาง ๆ ดังนี้

ยาสมุนไพร คือ ยาที่ไดจากพฤกษชาติ สัตว หรือแรธาตุ ซึ่งมิไดผสมปรุงหรือแปรสภาพ
ยาแผนโบราณ คือ ยาที่มุงหมายใชในการประกอบโรคศิลปะแผนโบราณ ซึ่งอยูในตําราแผน

โบราณที่รัฐมนตรีประกาศ หรือยาที่ไดรับอนุญาตขึ้นทะเบียนเปนยาแผนโบราณ

หรือใหเขาใจงายๆ คือ ยาที่ไดจากสมุนไพรมาประกอบเปนตํารับตามที่ระบุไวในตํารายาหรือที่
กําหนดใหเปนยาแผนโบราณ ในการประกอบโรคศิลปะแผนโบราณนั้นกําหนดวา ใหใชวิธีที่สืบทอดกันมา

แตโบราณโดยไมใชกระบวนการทางวิทยาศาสตร เชน การนําสมุนไพรมาตมรับประทาน หรือทําเปนผล

ละลายน้ํารับประทาน แตในปจจุบันมีขอกําหนดเพิ่มเติมใหยาแผนโบราณมีการพัฒนารูปแบบใหสะดวก