Page 99 - หนังสือเรียนสาระความรู้พื้นฐาน

92

ดังนั้น ผูใชยาควรศึกษาเรื่องการใชยาใหเขาใจอยางแทจริง และใชยาอยาระมัดระวังเทาที่จําเปนจริง ๆ

เทานั้น โดยอยูในความดูแลของแพทยหรือเภสัชกรอยางใกลชิด จะชวยขจัดสาเหตุที่ทําใหเกิดอันตรายจากการ
ใชยาไดอยางไรก็ตาม ผูใชยาควรตระหนักถึงโทษหรืออันตรายจากการใชยาที่อาจเกิดขึ้นได ดังตอไปนี้

1. การแพยา (Drug Allergy หรือ Drug Hypersensitivity)

เปนภาวะที่รางกายเคยไดรับยาหรือสารที่มีสูตรคลายคลึงกับยานั้นมากอนแลวยาหรือสารนั้นจะ

กระตุนใหรางกายสรางภูมิคุมกันขึ้นเรียกวา “สิ่งตอตาน” (Antibody) โดยใชเวลาประมาณ 7-14 วัน เมื่อ
ไดรับยาหรือสารนั้นอีก จะเกิดปฏิกิริยาไดสารประกอบเชิงซอนเปน “สิ่งเรงเรา” (Antigen) ใหรางกายหลั่ง

สารบางอยางที่สําคัญ เชน ฮีสตามีน (Histamine) ทําใหเกิดอาการแพขึ้น ตัวอยาง ผูที่เคยแพยาเพนิซิลลิน เมื่อ

รับประทานเพนิซิลลินซ้ําอีกครั้งหนึ่ง จะถูกเปลี่ยนแปลงในรางกายเปนกรดเพนิซิลเลนิก ซึ่งทําหนาที่เปน
“สิ่งเรงเรา” ใหรางกายหลั่งฮีสตามีน ทําใหเกิดอาการแพ เปนตน

การแพยาจะมีตั้งแตอาการเล็กนอย ปานกลาง จนรุนแรงมาก ถึงขั้นเสียชีวิต ทั้งนี้ขึ้นอยูกับ

องคประกอบตอไปนี้

1. ชนิดของยา ยาที่กระตุนใหเกิดอาการแพที่พบอยูเสมอ ไดแก เพนิซิลลิน แอสไพริน ซัลโฟนาด
เซรุมแกบาดทะยัก ยาชาโปรเคน น้ําเกลือและเลือด เปนตน

2. วิธีการใชยา การแพยาเกิดขึ้นไดจากการใชยาทุกแบบ แตการรับประทานเปนวิธีที่ทําใหแพนอย

ที่สุด ขณะที่การสัมผัสหรือการใชยาทาจะทําใหเกิดอาการแพไดงายที่สุด สวนการฉีด เปนวิธีการใหยาที่ทํา
ใหเกิดการแพอยางรวดเร็ว รุนแรง และแกไขไดยาก

3. พันธุกรรม การแพยาเปนลักษณะเฉพาะของบุคคล คนที่มีความไวในการถูกกระตุนใหแพยา

หรือคนที่มีประวัติเคยเปนโรคภูมิแพ เชน หืด หวัดเรื้อรัง ลมพิษผื่นคัน จะมีโอกาสแพยามากกวาคนทั่วไป
4. การไดรับการกระตุนมากอน ผูปวยเคยไดรับยาหรือสารกระตุนมากอนแลวในอดีต โดยจําไมได

หรือไมรูตัว เมื่อไดรับยาหรือสารนั้นอีกครั้ง จึงเกิดอาการแพ ดังเชนในรายที่แพเพนิซิลลินเปนครั้งแรก โดย

มีประวัติวาไมเคยไดรับยาที่แพมากอนเลย แทที่จริงแลวผูปวยเคยไดรับสารเพนิซิลลินมากอนแลวในอดีต แต
อาจจําไมไดหรือไมรูตัว เพราะผูปวยใชยาที่ไมทราบวามีเพนิซิลลินอยูดวย หรืออาจรับประทานอาหารบาง

ชนิดที่มีเชื้อเพนิซิลเลียมอยูดวย

การปองกันและการแกไข การปองกันมิใหเกิดอาการแพยาเปนวิธีที่ดีที่สุดเพราะถาอาการแพรุนแรง

มาก อาจแกไขไมทันการ โดยทั่วไปการปองกันอาจทําไดดังนี้
1. งดใชยา ผูปวยควรสังเกต จดจํา และงดใชยาที่เคยแพมากอน นอกจากนี้ ยังควรหลีกเลี่ยงการใชยา

ที่อยูในกลุมเดียวกัน หรือมีสูตรโครงสรางใกลเคียงกันดวย

2. ควรระมัดระวังการใชยาที่มักทําใหเกิดอาการแพงายบอยๆ เชน เพนิซิลลิน ซัลโฟนาไมด หรือ
ซาลิซัยเลท เปนตน โดยเฉพาะรายที่มีประวัติหอบหืด หวัดเรื้อรัง ลมพิษ ผื่นคัน แพสารตางๆ หรือแพยา

มาแลว ควรบอกรายละเอียดใหแพทยหรือเภสัชกรทราบกอนใชยา