Page 98 - หนังสือเรียนสาระความรู้พื้นฐาน

91

เรื่องที่ 2 อันตรายจากการใชยา

ยาทุกชนิดมีทั้งคุณและโทษ ดังนั้น เพื่อหลีกเลี่ยงอันตรายจากการใชยาจึงควรใชยาอยางระมัดระวัง

และใชเทาที่จําเปนจริงๆ เทานั้น อันตรายจากการใชยามีสาเหตุที่สําคัญ ดังนี้

1. ผูใชยาขาดความรูในการใชยา แบงไดเปน
1.1 ใชยาไมถูกตอง เชน ไมถูกโรค บุคคล เวลา วิธี ขนาด นอกจากทําใหการใชยาไมไดผลใน

การรักษาแลว ยังกอใหเกิดอันตรายจากการใชยาอีกดวย

1.2 ถอนหรือหยุดยาทันที ยาบางชนิดเมื่อใชไดผลในการรักษาแลวตองคอย ๆ ลดขนาดลงทีละ
นอยจนสามารถถอนยาได ถาหยุดทันทีจะทําใหเกิดโรคขางเคียงหรือโรคใหมตามมา ตัวอยางเชน ยาเพรดนิ

โซโลน ยาเดกซาเมธาโซน ถาใชติดตอกันนานๆ แลวหยุดยาทันที จะทําใหเกิดอาการเบื่ออาหาร คลื่นไส

อาเจียน ปวดทอง รางกายขาดน้ําและเกลือ เปนตน
1.3 ใชยารวมกันหลายขนาน การใชยาหลายๆ ชนิดรักษาโรคในเวลาเดียวกัน บางครั้งยาอาจเสริม

ฤทธิ์กันเอง ทําใหยาออกฤทธิ์เกินขนาด จนเกิดอาการพิษถึงตายได ในทางตรงกันขาม ยาอาจตานฤทธิ์กันเอง

ทําใหไมไดผลตอการรักษาและเกิดดื้อยา ตัวอยางเชน การใชยาปฏิชีวนะรวมกันระหวางเพนิซิลลินกับเตตรา

ซัยคลีน นอกจากนี้ ยาบางอยางอาจเกิดผลเสียถาใชรวมกับเครื่องดื่ม สุรา บุหรี่ และอาหารบางประเภท ผูที่ใช
ยากดประสาทเปนประจํา ถาดื่มสุราดวยจะยิ่งทําใหฤทธิ์การกดประสาทมากขึ้น อาจถึงขั้นสลบและตายได

2. คุณภาพยา

แมผูใชยาจะมีความรูในการใชยาไดอยางถูกขนาด ถูกวิธี และถูกเวลาแลวก็ตาม แตถายาที่ใชไมมี

คุณภาพในการรักษาจะกอใหเกิดอันตรายได สาเหตุที่ทําใหยาไมมีคุณภาพ มีดังนี้
2.1 การเก็บ ยาที่ผลิตไดมาตรฐาน แตเก็บรักษาไมถูกวิธีจะทําใหยาเสื่อมคุณภาพ เกิดผลเสียตอ

ผูใช ตัวอยางเชน วัคซีน ตองเก็บในตูเย็น ถาเก็บในตูธรรมดายาจะเสื่อมคุณภาพ แอสไพรินถาถูกความชื้น แสง

ความรอน จะทําใหเปลี่ยนสภาพเปนกรดซาลิซัยลิก ซึ่งไมไดผลในการรักษาแลวยังกัดกระเพาะทะลุอีกดวย
2.2 การผลิต ยาที่ผลิตแลวมีคุณภาพต่ํากวามาตรฐาน อาจเกิดขึ้นเนื่องจากหลายสาเหตุ คือใช

วัตถุดิบในการผลิตที่มีคุณภาพต่ํา และมีวัตถุอื่นปนปลอม กระบวนการการผลิตไมถูกตอง เชน อบยาไมแหง

ทําใหไดยาที่เสียเร็ว ขึ้นรางาย นอกจากนี้ พบวายาหลายชนิดมีการปะปนของเชื้อจุลินทรีย ตํารับยาบางชนิด
ที่ใชไมเหมาะสม เปนสูตรผสมยาหลาย ๆ ตัวในตํารับเดียว ทําใหยาตีกัน เชน คาโอลินจะดูดซึมนีโอมัยซิน

ไมใหออกฤทธิ์ เปนตน

3. พยาธิสภาพของผูใชยา และองคประกอบทางพันธุกรรม
ผูปวยที่เปนโรคเกี่ยวกับตับหรือไต จะมีความสามารถในการขับถายยาลดลง จึงตองระวังการใชยา

มากยิ่งขึ้น นอกจากนี้ องคประกอบทางกรรมพันธุจะทําใหความไวในการตอบสนองตอยาของบุคคล

แตกตางกัน ตัวอยาง คนนิโกรขาดเอนไซมที่จะทําลายยาไอโซนอาซิค ถารับประทานยานี้ในขนาดเทากับคน

เชื้อชาติอื่น จะแสดงอาการประสาทอักเสบ นอนไมหลับ เปนตน