Page 108 - HistoryofNakornratchasima
P. 108
ความหมายของค�าว่า พิมาย
ค�าว่า “พิมาย” หมายถึง ผู้ซึ่ึ่งปราศจากมารยา เป็นผู้มีความเที่ยงแท้ หรือ
หมายถึงค�าสอนที่มีความจริงเที่ยงแท้แน่นอนโดยเฉพาะค�าสอนของพระพุทธองค์
ซึ่ึ่งถือว่าเป็นอันติมสัจจ์ หมายถึง ความจริงขั้นสูงสุด ด้วยเหตุนี้รูปเคารพในห้องครรภ-
คฤหะของปราสาทแห่งนี้ คือ พระพุทธรูปนาคปรก และยังผลให้เรียกชื่อเมืองแห่งนี้
ว่า “พิมายปุระ” มีความหมายว่า เมืองพิมาย จึงเป็นที่มาของการตั้งชื่ออ�าเภอพิมาย
ซึ่ึ่งมาจากชื่อปราสาทพิมาย หรือ พิมายปุระ
ต�านานท้าวปาจิตและนางอรพิม
ตามต�านานเล่าว่า ท้าวปาจิตเป็นโอรสพระเจ้าอุทุมราชกษัตริย์นครธม
พระองค์ได้หมั้นหมายกับลูกสาวยายบัวชาวนาในเขตเมืองพิมายชื่อนางอรพิม
ฝ่ายท้าวพรหมทัตเจ้าเมืองที่ยายบัวอาศัยอยู่ได้น�านางอรพิมเข้าเมือง เมื่อท้าวปาจิต
น�าขันหมากมาขอนางอรพิมก็พบว่าท้าวพรหมทัตได้พานางอรพิมไปแล้ว ท้าวปาจิต
ได้ติดตามนางอรพิมไปจนถึงเมืองของท้าวพรหมทัต เมื่อท้าวปาจิตไปถึงหน้าประตู
ก็ตะโกนว่า “พี่มา” (ค�านี้เพี้ยนมาเป็น พิมาย ซึ่ึ่งเป็นชื่ออ�าเภอพิมายในปัจจุบัน
(คณะกรรมการฝ่ายประมวลเอกสารและจดหมายเหตุ, ๒๕๔๒ : ๑๗๘)
เรื่องนิทานท้าวปาจิตและอรพิมนี้มีหลักฐานการจดบันทึกเป็นนิทานค�ากลอน
เรื่อง ปาจิตตกุมารชาดก ปรากฏหลักฐานชัดเจนในตอนท้ายเรื่องว่า “แต่งแล้ว
เดือนเก้า ขึ้น ๑๕ ค�่า ปีขาน เขียนแล้วเดือน ๕ แรม ๑๔ ค�่าปีขาน ฉอศก สักกราช
๒๓๑๖ วาษา ปริยบูนน้านิถิตา) (กรมศิลปากร, ๒๕๓๓ : ๑)
ลักษณะสถาปัตยกรรม
สภาพปราสาทพิมายในปัจจุบันยังคงมีร่องรอยของแนวอาคารก่ออิฐจากศาสน-
สถานหลังเดิมที่ยังคงหลงเหลืออยู่ สะท้อนให้เห็นว่าปราสาทหลังนี้ได้ถูกท�าลาย และ
ผ่านการบูรณะมาแล้ว
แผนผังของปราสาทพิมาย ปราสาทหันหน้าลงไปทางทิศใต้ สันนิษฐานว่าเป็นการ
หันหน้าลงไปสู่เมืองพระยโศธรปุระ ปราสาทประธานก่อด้วยศิลาทรายสีเทารูปแบบ
ของปราสาทประธานมีลักษณะที่คล้ายคลึงกับปราสาทพนมวัน เพียงแต่การออกมุม
ของห้องครรภคฤหะมีจ�านวนมากกว่าปราสาทพนมวัน ด้านของผนังห้องครรภคฤหะ
ด้านบนมีรูปครุฑขนาดใหญ่ประดับ เดิมสันนิษฐานว่าปราสาทพิมายเป็นปราสาทแห่งแรก
ที่ใช้นาคปักประดับชั้นหลังปราสาท แต่ปัจจุบันพบหลักฐานว่ามีปราสาทที่ใช้นาคปัก
ประดับชั้น หลังคาซึ่ึ่งมีอายุเก่าไปกว่าปราสาทพิมาย อาทิ ปราสาทสระก�าแพงใหญ่
ในจังหวัดศรีสะเกษ และปราสาทตาเมืองธมในจังหวัดสุรินทร์ ซึ่ึ่งปราสาททั้ง ๒ หลังนี้
เป็นปราสาทที่สถาปนาขึ้นในช่วงรัชกาลพระเจ้าสูรยวรรมันที่ ๑
106 รู้เรื่องเมืองโคราช ท่องประวัติศาสตร์และอารยธรรมขอม
