Page 58 - HistoryofNakornratchasima
P. 58
วีรกรรมท้าวสุรนารี (สมัยรัชกาลที่ ๓)
เหตุการณ์ส�าคัญของเมืองนครราชสีมา ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
(รัชกาลที่ ๓) ที่เมืองนี้เกือบจะกลายเป็นเมืองร้าง แต่สามารถพลิกฟื้นกลับมาได้โดยวีรกรรม
ของบุคคลส�าคัญ
เหตุการณ์เมื่อปี พ.ศ. ๒๓๖๙ “เจ้าอนุวงศ์” กษัตริย์ผู้ครองเมืองเวียงจันทน์
เกิดบาดหมางกับทางราชส�านักกรุงรัตนโกสินทร์ ครั้นสบโอกาสจึงยกกองทัพข้ามแม่น�้าโขง
ลงมา หมายจะกวาดต้อนผู้คนภาคอีสานกลับขึ้นไปเวียงจันทน์ และหากมีจังหวะดีก็จะ
เข้าตีถึงกรุงเทพฯ กองทัพเจ้าอนุวงศ์ยกทัพผ่านหัวเมืองภาคอีสานจนมาถึงเมืองนครราชสีมา
ได้ออกค�าสั่งให้กวาดต้อนพลเมืองทั้งหมดเดินทางไปเวียงจันทน์
ในขณะนั้นเจ้าเมืองนครราชสีมา และพระยาปลัด (ที่ปรึกษาเจ้าเมือง) เดินทางไป
ราชการที่เมืองขุขันธ์ (ปัจจุบันคือ อ�าเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ) ก�าลังพลในเมือง
มีน้อยไม่อาจจะต่อสู้เจ้าอนุวงศ์ได้ จึงถูกกองทัพลาวกวาดต้อนออกไปเมืองเวียงจันทน์
ซึ่ึ่งในกลุ่มผู้ถูกกวาดต้อนนั้นมี “คุณหญิงโม” ภริยาพระยาปลัดรวมอยู่ด้วย ส่วนเจ้าอนุวงศ์
อยู่ในเมืองเพราะเลือกเมืองนครราชสีมา เป็นศูนย์กลางการชุมนุมกองทัพลาว เนื่องจาก
เป็นเมืองที่มีอาหารบริบูรณ์และอยู่บริเวณกึ่งกลางทางเข้ามายังกรุงเทพฯ
ฝ่ายพระยาปลัดเมืองนครราชสีมา จึงย้อนกลับมาและเดินทางไปกับครอบครัวพลเมือง
นครราชสีมาที่ทุ่งสัมฤทธิ์ (ปัจจุบันอยู่ในเขตอ�าเภอพิมาย อ�าเภอโนนสูง อ�าเภอเฉลิมพระเกียรติ
และอ�าเภอเมืองนครราชสีมา) พระยาปลัดได้พบคุณหญิงโมและช่วยกันวางแผนให้คนไทย
ผูกไมตรีกับฝ่ายทหารลาวผู้คุม เมื่อสบโอกาสชาวนครราชสีมาทั้งหญิงชายรวมกันลุกขึ้น
จับอาวุธเข้าจู่โจมฝ่ายทหารลาวจนได้ชัยชนะ และได้อาวุธทหารลาวไว้ใช้ต่อไป ร่วมกัน
ตั้งค่ายรับศึกต่อสู้ลาวที่ทุ่งสัมฤทธิ์ แม้ภายหลังเจ้าอนุวงศ์ส่งทหารสามพันคนมาปราบ
ก็ไม่อาจปราบได้ เพราะชาวนครราชสีมาที่ค่ายทุ่งสัมฤทธิ์มีขวัญก�าลังใจเข้มแข็ง
โดยเฉพาะคุณหญิงโมหัวหน้าฝ่ายผู้หญิงร่วมเข้าต่อสู้กับข้าศึกทัดเทียมกับผู้ชาย
เมื่อฝ่ายลาวประเมินสถานการณ์แล้ว เจ้าอนุวงศ์จึงล้มเลิกความตั้งใจจะมาตี
กรุงเทพฯ ถอยทัพกลับไปตั้งรับกองทัพไทยแถวหัวเมืองภาคอีสาน ในที่สุดก็พ่ายแพ้
แก่กองทัพไทย การศึกในครั้งนี้คุณหญิงโมได้แสดงวีรกรรมที่กล้าหาญในการช่วยเหลือ
ครอบครัวชาวเมืองนครราชสีมาให้เป็นอิสระได้ และช่วยพระยาปลัดผู้เป็นสามีต่อสู้ข้าศึก
อย่างกล้าหาญ จึงได้รับการปูนบ�าเหน็จจากราชส�านักกรุงรัตนโกสินทร์ ดังปรากฏในหนังสือ
ประชุมจดหมายเหตุเรื่อง ปราบกบฎเวียงจันท์ ความว่า
“ครั้งนั้น พระบาทสมเด็จฯ พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
พระราชทานบ�าเหน็จ ตั้งคุณหญิงโม้เป็น “ท้าวสุรนารี” แต่พระยาปลัดนั้นถึงรัชกาลที่ ๔
จึงทรงตั้งเป็นเจ้าพระยามหิศราธิบดี ที่ปรึกษาราชการเมืองนครราชสีมา” (ประชุม
จดหมายเหตุเรื่องปราบกบฏเวียงจันท์, ๒๔๗๓ : ๗)
56 รู้เรื่องเมืองโคราช ท่องประวัติศาสตร์และอารยธรรมขอม
