Page 97 - 27_LiryDram_2020

znaczenie symboliczne, gdyż już w pojęciu Izraelitów wodą żywą była woda źródlana, przedstawiała prawdę lub prawo, często też samego Boga. Drugi wywodzi się natomiast z folkloru rosyjskiego i wiąże nierozerwalnie z przywołanym już czarownikiem Kościejem, który posiadał niezliczone skarby, a najważ- niejszym z nich była żywa woda – przywra- cała do życia umarłych. Dlaczego więc tak się dzieje, że podmiot liryczny, mimo doświad- czenia cudu, jakim jest znalezienie źródła ży- wej wody, nie potra żyć w prawdzie, zgod- nie z prawem i sumieniem? I co oznacza, że przyszedł tu (czyli gdzie?) przed czasem? Za wcześnie czy przed czasem jako kategorią - lozo czną? Może jest duchem młodzieńca, który w boju opuścił ciało, zbyt przedwcze- śnie i nie dane mu było dożyć starości. Du- szą, dla której mowa i skrywanie uczuć pod maską są już zupełnie niepotrzebne. Dlatego niniejsza elegia odczytywana w kategoriach nadrealizmu jako wędrówka duszy w zaświa- tach jest wyraźnie przeniknięta meta zyką. Wtedy też zwrot: powiedz mi bracie wcale nie ma konotacji rodzinnych, tylko odnosi się do osób spoza rodowego kręgu więzów krwi i może dotyczyć: zakonnika, członka brac- twa, przyjaciela, kogoś bliskiego ze względu na wspólne przeżycia, np. wojownika z tej sa- mej drużyny. Natomiast na planie realnym podmiot liryczny wyraźnie stwierdza, że jest nieprzystosowany i zagubiony, a stąd już tyl- ko krok do szaleństwa – myśli i zmysły nie mogą bowiem się zakotwiczyć ani w wierze (duchowości), ani w moralności (sumieniu). Z goryczą zauważa, że nie potra być prak- tyczny, gdyż nie umie zebrać myśli – gdzieś się pogubiły słowa, ani przywdziać jakichś oczekiwanych min i grymasów – nie umiem maski włożyć. Takie maski, silnie kojarzone
z karnawałem i maskaradami, zakładane, by ukryć tożsamość lub wygląd, funkcjonu- ją także metaforycznie i to nie tylko z powo- du zabawy – ludzie przywdziewają je, wciela- jąc się w różne życiowe role. Erving Goffman twierdzi, że człowiek, nawet, kiedy jest sobą, to i tak nosi jakąś maskę. Chociaż wielu uwa- ża, że cytat: świat jest teatrem, aktorami lu- dzie, którzy kolejno wchodzą i znikają z Szek- spirowskiego Jak wam się podoba, prezentu- je jedną z najbardziej zbanalizowanych meta- for, nie da się ukryć, że dziś teatr i maska zro- sły się nieodwracalnie z kulturą masową. Na szczęście zdarzały się w literaturze sięgające do motywu masek dzieła wyjątkowe, jak np. dramat Wyzwolenie Stanisława Wyspiańskie- go. Należy przy tym pamiętać, że maska z de- nicji ma zmienić istniejący porządek, więc świat przedstawiony w elegii szaleństwo z konieczności musi być nadrealny w kontek- ście nierzeczywistości i nadzmysłowości.
Z tej perspektywy ciekawa może także wy- dać się analiza samego słowa ‘szaleństwo’ przy założeniu, że zawsze dobrze dobrany tytuł utworu wiele sugeruje. A skoro duń- ski książę Hamlet próbował znaleźć w sza- leństwie skuteczną metodę działania, mo- że ją odnajdzie podmiot liryczny, który za przewodnika ma wyjątkowego ptaka: a kruk prowadzi mnie przez pole/ po śladach li- sa czy szatana. Symbolika kruka w kul- turach europejskich nierozerwalnie łączy się ze śmiercią i wojną, że zdaniem Clau- de’a Lévi-Straussa kruk zyskał status mi- tyczny, stając się pośrednikiem między ży- ciem i śmiercią, zaś chrześcijaństwo utrwa- liło negatywny obraz kruka jako alegorii sa- motności z wyboru. Również pojawiający się w elegii lis, symbolizujący same negatywne cechy, a więc obłudę, oszustwo, chytrość,
kwiecień-czerwiec 2020 LiryDram 95