Page 107 - 38_LiryDram_2023

również plastyką, muzyką i innymi zjawiska- mi artystycznymi. Wszak przy głębszej anali- zie utworów Joachima Neandera najbardziej interesująca wydaje się koncepcja Gérarda Genette’a, który terminem transtekstualności określa wszystko, co łączy dany tekst z innymi tekstami i wyróżnia kilka typów relacji tran- stekstualnych: intertekstualność – obecność jednego tekstu w drugim poprzez np. cytat, aluzję, paratekstualność – występuje w tytu- łach, podtytułach, metatekstualność – jest to komentarz, który łączy dany tekst z innymi, hipertekstualność – zachodzi pomiędzy hipo- tekstem (tekstem wcześniejszym), a hipertek- stem (tekstem późniejszym), np. w parodiach i pastiszu. Stosując powyższe kategorie uważ- ny czytelnik może zorientować się, kiedy Autor Już nie ma avenidas... stosuje tak rozumianą intertekstualność, paratekstualność czy też hi- pertekstualność.
Ciekawa w tym kontekście zdaje się analiza wiersza tytułowego Już nie ma avenidas..., w którym Autor, oprócz tego, że cytuje utwór E. Gomringera 4 i jednocześnie go tłumaczy, to ukazuje tło obyczajowe na przestrzeni lat, niczym utwór epicki. Jestem skłonna uważać, że sam ten jeden wiersz może być przedmio- tem pokaźnego eseju, nie tyle pod względem objętości, ile spostrzeżeń kulturowych i antro- pologicznych, skoro jest tyle literatury o samym toposie ogrodu i jego symbolice, refleksji na te- mat obrazowania, stylistyki, użytych środków artystycznych i konwencji samego tłumaczenia. Jakby tego było mało, na bazie wcześniejsze- go przeżycia, będąc ciągle pod urokiem aveni- das, Joachim Neander napisał jeszcze minia- turę Postscriptum – streszczenie, z dopiskiem: na motywach E. Gomringera. I tym faktem mnie bardzo zaskoczył. W efekcie, poprzez zastoso- wanie pastiszu i paraleli5 z położeniem akcentu
na bieżące wydarzenie (usunięcie wiersza z ele- wacji budynku pod zarzutem antyfeministycz- nych treści) oraz z aktualnym „multikulti” za- kończeniem, zaskoczył mnie podwójnie, więc przywołuję tę miniaturę w całości:
elewacja elewacja i wiersz
wiersz
wiersz i kobiety
elewacja elewacja i kobiety
elewacja i wiersz i kobiety i sprzedawca burek.
Efekt zaskoczenia, jako skutek albo koncepcyj- nego nowatorstwa, albo zastosowania do no- wej tematyki tradycyjnej figury paraleli lub paradoksu, nie jest oczywiście żadnym wy- maganym kryterium dla podkreślenia rangi lirycznej wypowiedzi. Jest natomiast istotnym zabiegiem artystycznym, dzięki któremu inte- ligencja twórcy zawarta w tekście i pobudzo- ny wyraźnym bodźcem wywoławczym inte- lekt odbiorcy z jego emocjonalną wrażliwo- ścią, spotykają się w celu przeżycia wybranego fragmentu rzeczywistości i dokonania jakiegoś ważnego osobistego odkrycia, np. zmiany po- glądów, opinii, punktu widzenia. Przy tym nie chodzi o żadną misję demaskatorską (opisywa- ne w prasie i Internecie wydarzenia kompro- mitują się same bez udziału poety), ani tym bardziej zwykły dydaktyzm.
Rola poety, zarysowana w tomie Już nie ma avenidas..., jest raczej podobna do arcyważ- nej roli nadwornego błazna niż do roli śled- czego, a przewinienia wobec ludzi, zwierząt,
styczeń–marzec 2023 LiryDram 105