Page 74 - Altrobiografie

Je zat op je bed. Had je geslapen? Professor de Froe20 vertelde me dat hem meermalen bij het wakker worden de oplossing van een probleem was ingevallen. Zijn brein had kennelijk in z'n slaap doorgewerkt.
'Ik heb nooit iets gevonden waarvan ik niet eerst gedroomd heb.'
Wat droomde je toen?
'Over lijnen die elkaar sneden.'
Ik snap er niks van.
Likt langs zijn lippen alsof hij iets lekkers proeft en begint gretig te praten. Eerst over de ontdekking van een arts uit Kopenhagen21 in de vroege jaren twintig: kippen kregen ernstige bloedingen na het eten van voedsel waaruit alle vetten waren verwijderd. 'Hij schreef dit terecht toe aan vitaminetekort en het geïsoleerde vitamine noemde hij vitamine I naar zijn vrouw Ingeborg. Maar die letter was niet meer vrij daarom nam hij de volgende, K. Inmiddels had een Amerikaanse dierenarts -twee jaar eerder, in 1922 al over een bloederziekte geschreven waaraan runderen stierven die van bedorven klaver aten: de oorzaak bleek een defect aan de bloedstolling. In 1941 ontdekte men dat in bedorven klaver een stof zit met een antivitamine-K werking. Met die antivitamine K kan je dus ongewenste bloedstolling bestrijden. Proeven hebben aangetoond dat antivitamine K goed helpt tegen trombose, zelfs tegen bij voorbeeld het hartinfarct.
Maar het probleem was, hoe geef ik langdurige diepe antistolling zonder dat de patiënt doodbloedt. Controlemethoden bij dezelfde patiënt gaven vaak verschillende uitkomsten, die vooral de specialisten onzeker maakten. In het begin van de jaren zestig was het waarom van de verschillende uitkomsten een van de belangrijkste vragen bij de trombosebehandeling. Het werd mijn eerste opgave in de stollingsbiochemie.'
Maar wat ontdekte je?
'Nou kijk, er zit één eiwit in het bloed dat werkt als een soort gelatine, het maakt dat vloeibaar bloed een vaste koek wordt. En er zijn een stuk of tien andere eiwitten die op een heel ingewikkelde manier samenwerken om die stolling op gang te brengen. Met z'n tienen zorgen ze ervoor dat een van hen, het protrombine, omgezet wordt in het gevaarlijke trombine dat verantwoordelijk is voor de stolling.
Ik heb ontdekt dat er bij antistollingsbehandeling een mismaakte vorm van protrombine in het bloed is die niet in trombine kan worden omgezet. Ik noemde dit pivka (protein induced by vitamin K absence). In Leiden werkte ik samen met professor Loeliger. Hij deed de klinische kant, ik de biochemische. De proeven verzonnen we samen met het team. We hebben mijn ontdekking gebruikt om een heleboel dingen over de biochemie van de bloedstolling te weten te komen.'
Kinnesinne
Je kreeg een Italiaanse prijs. Hoe reageerden ze in de Verenigde Staten? `Je merkte heel duidelijk dat mijn idee daar weerstand ontmoette, irritatie omdat ze er zelf niet opgekomen waren. Maar dat is helemaal niet erg, het dwingt je je argumenten nog beter te maken. De kinnesinne is in Amerika heel duidelijk. Ook onderling. Ze moeten het geld voor research aanvragen, dat verplicht tot veel over je zelf opscheppen en daardoor krijg je een keiharde sfeer. Zodra je internationaal meetelt, dus op de internationale Bühne zit, merk je de agressie. Er zijn laboratoria waar we goed mee kunnen samenwerken maar andere vermelden onze namen niet. Het woord pivka, komt wel in alle boeken voor maar mijn naam staat er meestal niet bij.' Zijn oudste zoon brengt een pot thee met wat daarbij hoort. Hemker, in lotus zit voor de lage tafel, schenkt in.
20 Prof Dr Arie de Froe (1907-1992).
21 Prof Dr Hendrik Dam (1895-1976) was professor in de biochemie en kreeg voor de ontdekking van het vitamine K de Nobelprijs (1943).
74