Page 173 - Bloedstollig en bloedingsneiging

XI. Hemker, Zwaal, Rosing, en heterogene biokatalyse 161
‘Laat mij uitleggen hoe [de ellipsometer] werkte. Hij had een kamer voor zichzelf en stond onder een plastic dak. Hij had twee zware metalen armen, ongeveer zo lang als de mijne, en een daarvan kon in het horizontale vlak zwaaien, langs een schaalverdeling waaraan je kon zien hoe een grote hoek hij maakte met de andere arm. Op “negentig graden” lagen de twee armen vreemd genoeg in elkaars verlengde. Aan het uiteinde van de vaste arm stond iets dat op een zwart vogelkooitje leek: de behuizing van een sterke lamp. Daar vlak voor (dus iets dichter bij het draaipunt van die andere arm) was een schijf die je kon draaien, in een soort bus met een raampje waarin je precies kon zien hoe hij stond. Dat was een zogenaamde “polarisator”: liet alleen licht passeren dat trilde in het vlak van de eigenaardige filter (te- genwoordig vaak van polaroid) die midden in de schijf stond. Het licht kwam daar dus gepolariseerd doorheen, trillend in één vlak. Dat licht reisde naar het midden van de ellipsometer waar je een reflecte- rend oppervlak (bij voorbeeld een siliciumkristal, maar toen liefst een verchroomd strookje glas) moest ophangen aan een klemmetje. Nu kon je dat spiegeltje zo draaien, en de losse arm nog meer draaien, totdat het licht gereflecteerd door het spiegeltje die losse arm in reisde. In die losse arm ging het licht door een “kwartgolflengteplaat” en dan door weer een polarisator die analysator werd genoemd, en dan door een kijkertje en dan je angstvallige oog in. ... Wat ik wilde met die ellipsometer is een oppervlak van zo’n verchroomd glazen plaatje met eerst een ondergrond van interferentiekleur, en dan plasma daar iets op laten afzetten en er dan weer afhalen.’
Voor Vroman was de ellipsometer zijn droommachine. In 1968 publiceerde hij een boekje Blood dat in vele talen werd vertaald en nog in datzelfde jaar ook in het Nederlands ver- scheen (overigens was Vroman in 1965 de P.C. Hooftprijs toegekend, de oeuvreprijs voor Nederlands proza en poëzie). Aan de hand van onderstaande tekening presenteerde hij een voorbeeld van een experiment met normaal en afwijkend bloedplasma.
Vroman maakte gebruik van wat wij nu out-of-the-box denken zouden noemen. Het was een briljante inval om het gedrag van bloedstollingsfactoren te bestuderen - wanneer deze zich op een oppervlak bevinden - met een instrument dat ‘monomoleculaire’ lagen kan analyseren.
Afb. XI.3
Grafische vastlegging van de meetwaarden in de tijd met twee typen bloedplasma; de minuscule amplitudetrillingen in de curven worden in het Engels grass genoemd30