Page 28 - สังคมสูงวัยกับความท้าทายของตลาดแรงงานไทย - ธนาคารแห่งประเทศไทย

บทสรุปและข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย

เมื่อประเทศไทยเปลี่ยนผ่านเข้าสู่สังคมสูงวัยในระดับที่รุนแรงขึ้น โครงสร้างประชากรจะมีสัดส่วน
แรงงานสูงอายุและผู้เกษียณอายุเพิ่มขึ้น ซึ่งจะมีผลกระทบต่อตลาดแรงงานอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ข้อมูลปัจจุบัน

แสดงให้เห็นว่าแรงงานไทยเริ่มหยุดท างานหรือลดจ านวนชั่วโมงท างานตั้งแต่อายุ 45 ปี โดยการตัดสินใจท างาน
ของแรงงานขึ้นอยู่กับปัจจัยเฉพาะตัวของผู้ท างานเอง และปัจจัยเชิงครอบครัวที่แวดล้อมผู้ท างานด้วย

(1) ปัจจัยเฉพาะตัวของผู้ท างานเอง อาทิ อายุ การศึกษา สุขภาพ เป็นต้น โดยการตัดสินใจออกงาน
หรือท างานนอกระบบขึ้นอยู่กับระดับการศึกษาอย่างมีนัยส าคัญ ซึ่งในกรณีของผู้สูงอายุไทยนั้น พบว่า สัดส่วน
ผู้สูงอายุที่จบการศึกษาในระดับสูงกว่ามัธยมศึกษามีน้อยกว่าประเทศที่ก้าวเข้าสู่สังคมสูงวัยแล้วอยู่มาก (สถิติใน
ตารางที่ 1.3) นโยบายส่งเสริมการศึกษาและพัฒนาความรู้จึงมีประโยชน์ต่อการเพิ่มอุปทานแรงงานได้

การออกแบบนโยบายเพื่อรองรับความท้าทายในตลาดแรงงานในบริบทสังคมสูงวัยจึงควรให้น้ าหนักกับ
การสนับสนุนการเพิ่มและการเสริมทักษะของแรงงานไทย (Up-skill/Re-skill) ตลอดช่วงอายุ (life-long

learning) ทั้งการเพิ่มทักษะเดิมที่แรงงานมีอยู่เดิมให้ดียิ่งขึ้น (Up-skill) และการเสริมทักษะใหม่ (Re-skill)
เพื่อเปิดโอกาสให้แรงงานวัยหนุ่มสาวและวัยกลางคนในปัจจุบันเรียนรู้ทักษะใหม่ที่จ าเป็นต่อการเปลี่ยนแปลง
ในอนาคตได้อย่างต่อเนื่อง โดยการส่งเสริมทักษะสามารถท าได้ทั้งในรูปแบบการเรียนรู้ขั้นพื้นฐานและการเสริม
ทักษะที่มีลักษณะเฉพาะเจาะจงเพื่อตอบสนองความต้องการของตลาดแรงงานได้อย่างตรงจุด อีกทั้งแรงงานเอง

ยังมีทางเลือกที่จะท างานต่อในระบบได้มากขึ้น อาทิ การให้เงินสนับสนุนเพื่อลงเรียนหลักสูตรออนไลน์หรือ
ฝึกงานในสาขาที่ไม่เคยท ามาก่อน นอกจากการเร่งเพิ่มทักษะแรงงานกลุ่มวัยกลางคนแล้ว การเพิ่มทักษะให้กับ
ผู้สูงอายุจะสามารถช่วยรักษาอุปทานแรงงานได้เช่นกัน ทั้งนี้ การออกแบบนโยบายในลักษณะดังกล่าวจะช่วย
สร้างความมั่นคงทางรายได้ให้แก่แรงงาน ดังตัวอย่างที่เกิดขึ้นในญี่ปุ่นและสิงคโปร์ที่รัฐบาลให้ความส าคัญกับ

การจัดตั้งศูนย์พัฒนาทักษะพร้อมกับช่วยหางานที่เหมาะสม โดยเฉพาะในกลุ่มแรงงานสูงวัย

25
ทักษะที่มากขึ้นสามารถช่วยทั้ง (1) ประชากรอายุ 45-60 ปีที่ยังท างานได้ไม่เต็มที่ ประมาณ 2.3 ล้าน
คนในภาคเกษตรกรรมและ 1.4 ล้านคนในภาคบริการและอุตสาหกรรม ให้สามารถหางานที่เหมาะสมกับสภาพ
ร่างกายเมื่อมีอายุมากขึ้นได้ (2) ประชากรที่ต้องอาศัยความแข็งแกร่งของร่างกายในการท างานซึ่งอาจไม่ได้
สามารถท าได้เมื่อประชากรมีอายุมากขึ้น รวมทั้ง (3) ประชากรกลุ่มที่มีรายได้ต่อชั่วโมงน้อย จึงต้องท างานหลาย

ชั่วโมงต่อวัน โดยเฉพาะในภาคค้าปลีก ก่อสร้าง โรงแรมและภัตตาคาร เป็นต้น

นอกจากนี้ การขยายสิทธิประโยชน์ในการจ้างงานผู้สูงอายุเพื่อให้ครอบคลุมกลุ่มที่มีทักษะและยัง

สามารถท างานได้ อาทิ ผู้เชี่ยวชาญด้านต่างๆ ซึ่งปัจจุบันเกษียณอายุเมื่อครบ 60 ปี ยังเป็นทรัพยากรที่ส าคัญ
และสร้างประโยชน์ให้กับประเทศ ซึ่งจะช่วยลดปัญหาการขาดแคลนแรงงานทักษะเฉพาะด้านอีกทางหนึ่งด้วย
โดยปัจจุบันประเทศไทยอยู่ระหว่างการพิจารณานโยบายขยายอายุเกษียณให้เพิ่มขึ้นและปรับใช้กับกลุ่มใดบ้าง

(2) ปัจจัยเชิงครอบครัวที่แวดล้อมผู้ท างาน แม้สังคมไทยมักมีความเข้าใจว่าสมาชิกสูงอายุในครัวเรือน
จะช่วยดูแลบ้านหรือเลี้ยงดูหลาน แต่ผลการศึกษาพบว่าบทบาทของผู้สูงอายุในครัวเรือนไม่ได้มีผลสนับสนุน
การท างานของประชากรวัยแรงงานในครอบครัวอย่างชัดเจนนัก ในทางกลับกัน การมีผู้สูงอายุในบ้านกลับท า

25 ท างานน้อยกว่า 35 ชั่วโมงต่อสัปดาห์

28