Page 173 - ๕๐ ปี ๑๐๐ สัจธรรม-การดูสภาพจิต

693
ความรู้สึกดับ กับอาการเมื่อถึงสิ้นสุดอาการ การตามกาหนดรู้ในลักษณะอย่างนี้ เป็นสิ่งสาคัญ สาหรับการเจริญวิปัสสนากรรมฐาน เพราะปัญญาที่เราได้พิจารณากาหนดรู้ถึงอาการพระไตรลักษณ์ ถึง การเกิดขึ้นตั้งอยู่ดับไป ของทุกอารมณ์นั้นเป็นสาคัญ ทีนี้ที่พูดนี่นะ หมายถึงว่าพูดในขณะที่สภาวะที่เรา นั่งเป็นส่วนใหญ่ ทีนี้ถ้าเป็นสภาพจิตในอิริยาบถย่อย อย่างที่เคยบอกแล้วว่า ในอิริยาบถหลักเป็นแบบนี้ นงั่ อยใู่ นบรรยากาศของความรสู้ กึ สภาพจติ ทเี่ รมิ่ จากความสงบ เปน็ ความมนั่ คง ตงั้ มนั่ เบา ใส สวา่ งขนึ้ มา หรือว่าสงบมากขึ้น ในอิริยาบถย่อยก็เช่นเดียวกัน ในอิริยาบถย่อยเราเริ่มจากการกาหนดดูสภาพจิตก่อน ดูสภาพจิตใจตัวเองบ่อย ๆ ว่าตอนนี้สภาพจิตใจรู้สึกอย่างไร รู้สึกโล่ง ๆ รู้สึกเบา ๆ รู้สึกว่าง ๆ หรือรู้สึก ผ่องใส รู้สึกเบิกบาน รู้สึกอิ่ม รู้สึกมีความสุข รู้สึกมีปีติ มีความสุข มีความอิ่มใจ สบายใจมากเลย อันนี้ คือตัวสภาพจิต
ขณะที่สภาพจิตเป็นแบบนี้ เราก็สังเกต แล้วบรรยากาศรอบ ๆ ตัว จิตที่อิ่ม อยู่เฉพาะในตัว จิตที่ ผ่องใสอยู่เฉพาะในตัว หรือกว้างอยู่รอบ ๆ ตัวด้วย พอมาสังเกตรอบตัว รอบ ๆ ตัวมีความผ่องใส มีความ สวา่ งตามไปดว้ ย นนั่ คอื การดสู ภาพจติ กวา้ งกวา่ รปู ทนี สี้ ภาพจติ เปน็ แบบนี้ พอสภาพจติ ทมี่ คี วามสขุ ความ ผ่องใส ความอิ่ม ความอิ่มส่วนใหญ่เราจะรู้สึกบริเวณหทยวัตถุ หรือบริเวณตัวนี้ อิ่มจนแน่น จนล้นจากตัว กว้างออกไป ทีนี้พอกว้างออกไป จากที่อิ่มแน่นกลายเป็นความสุข เป็นความอิ่มที่รู้สึกสบาย รู้สึกดี
ทีนี้ก็สังเกตต่อว่า แล้วอาการของรูปเป็นอย่างไร ขณะที่จิตมีความอิ่ม มีความสบาย มีความสุข อาการของรูปเป็นอย่างไร อาการของรูปในทีนี้หมายถึงว่า ขณะอาการเคลื่อนไหวของมือ อาการกะพริบตา อาการหันซ้ายหันขวา หรือว่ารูปที่นั่งอยู่นั้น มีลักษณะอย่างไร รูปที่ยืนอยู่ มีลักษณะอย่างไร อย่างเช่น เรา ยืนแบบสารวมมีความสงบ รูปนี้มีความตั้งมั่น มีความสงบ เหมือนกับไม่วุ่นวาย มีรูป...แม้แต่รูปเองก็ไม่รู้ สึกมีความวุ่นวาย มีความสงบเป็นระเบียบ จะขยับจะเคลื่อนไหว เหมือนมีสติ ตัวจิตที่สงบ จิตที่สบาย จิต ที่มีความสุขคอยกากับคอยดูแล จะขยับจะเคลื่อนไหวก็รู้ชัด เห็นถึงอาการของต้นจิตก่อนขยับ ขณะขยับ รู้ว่าชัดในอาการที่เกิดขึ้น รู้ถึงอาการเคลื่อนไหวที่เกิดขึ้น
สิ่งหนึ่งที่เราสังเกตสภาพจิตในอิริยาบถย่อย ขณะที่เราสังเกตแบบนี้ อาการต่าง ๆ มีความชัดเจน ไหม นั่นคือจุดหนึ่ง ให้สังเกตถึงอาการต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น การขยับการเคลื่อนไหว ให้ความรู้สึกว่าต่างจาก เดิมอย่างไร เวลาจะพูด คาพูดที่ออกมา การขยับปาก รู้สึกชัดถึงอาการเคลื่อนไหว ถึงคาพูดที่ออกมา ออก มาผ่านบรรยากาศของความสุข ออกมาด้วยรู้สึกที่สุข หรือว่าเป็นอย่างไร นั่นคือการสังเกตขณะที่สภาพจิต มีความสุข มีความอิ่มมีความสบาย และการสังเกตรูปตรงนี้ การสังเกตรูปบ่อย ๆ ถึงแม้ไม่มีรูปร่างของตัว แต่อาการทางกาย เรายังสามารถรู้สึกได้ ว่ามีการสารวม มีการระวัง
ยิ่งอิริยาบถย่อย...ถ้าเราลืมตาก็จะเห็นว่า อาการทางกายอาการของรูปเป็นอย่างไร ถึงแม้ในความ รู้สึกหรือในใจเรานั้น รูปนี้ว่างเปล่า แต่ตายังมองเห็นได้ นี่คืออย่างหนึ่ง เพราะอะไร เพราะรูปหรืออาการ ทางกายที่เกิดขึ้น เป็นไปตามกาลังของจิต...ของสภาพจิต จิตที่มีความสงบ รูปสงบ จิตมีความสุขสงบ รูป ก็บรรจุด้วยความสุข มีความสงบห่อหุ้มหล่อเลี้ยง มีความสุขหล่อเลี้ยงจิตใจอยู่ ทีนี้อีกอย่างหนึ่งก็คือว่า