Page 174 - ๕๐ ปี ๑๐๐ สัจธรรม-การดูสภาพจิต

694
เมื่อสภาพจิตเป็นแบบนี้ อาการที่เกิดขึ้น ที่บอกว่าอาการที่เกิดขึ้น คาพูดกิริยาอาการของเรา ต่างจากเดิม หรือเปลี่ยนไปอย่างไร อันนี้คืออาการทางกาย
แต่อาการทางจิต ก็คือความคิดที่เกิดขึ้น ถ้าสภาพจิตมีความสงบมีความสุขแบบนี้ วิธีการคิด ม มุ ม อ ง อ า ร ม ณ ์ ก า ร เ ห น็ ก า ร ไ ด ย้ นิ ม ผี สั ส ะ ท า ง ต า ห จู ม กู ล นิ ้ ก า ย ใ จ เ ก ดิ ข นึ ้ ล อ ง ด คู ว า ม ค ดิ ท เี ่ ก ดิ ข นึ ้ ป ฏ กิ ริ ยิ า ที่มีต่ออารมณ์ ที่เข้ามากระทบนั้นเปลี่ยนไปอย่างไร ในเมื่อสภาพจิตเปลี่ยนเป็นความสุข เป็นความสงบ มี ความสุข มีความสงบ ถ้าสังเกตให้ละเอียดขึ้นไปอีก ก็คือว่า จิตที่มีความสงบ ความสุข ความสงบ จะรู้ถึง ความมีเมตตาหรือไม่ ส่วนใหญ่แล้วเราจะเห็นว่า เมื่อมีผัสสะเกิดขึ้นมา ผัสสะที่เข้ามากระทบทางตาทางหู หรือกระทบทางกาย ปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นนั้นต่างออกไปอย่างไร เมตตาเกิดขึ้นมา มีความรู้สึกเข้าใจ มีความ เห็นใจ ให้อภัย มีความปรารถนาดีต่อสิ่งที่เกิดขึ้น ผัสสะที่เกิดขึ้น อารมณ์ที่เกิดขึ้น มองด้วยความรู้สึกที่มี เมตตา อันนี้คืออย่างหนึ่ง
การรบั รดู้ ว้ ยความรสู้ กึ ทมี่ เี มตตาเกดิ ขนึ้ นคี่ อื ผลทเี่ กดิ ขนึ้ มา สงิ่ ทโี่ ยคพี งึ พจิ ารณาคอยสงั เกต เพราะ ฉะนนั้ อริ ยิ าบถยอ่ ยกเ็ ชน่ เดยี วกนั เมอื่ สภาพจติ เปลยี่ นเปน็ ความสงบ นงิ่ และมนั่ คง อาการทปี่ รากฏเกดิ ขนึ้ ทรี่ ปู อาการทางกายทเี่ กดิ ขนึ้ มานนั้ เปน็ อยา่ งไร มกี ารขยบั เคลอื่ นไหวในแตล่ ะขณะ แตล่ ะครงั้ มคี วามชดั เจน ต่างไปอย่างไร มีการเกิดดับแบบเด็ดขาดไหม เคลื่อนไหวด้วยความสงบ อยู่ในความสงบ ความมั่นคง ขณะที่สภาพจิตเป็นแบบนั้น อารมณ์ที่เกิดขึ้นขณะที่ได้ยิน ถ้าเป็นความสงบที่มั่นคงและกว้าง อารมณ์ที่ ไดย้ นิ เกดิ ขนึ้ มา...เกดิ อยทู่ ไี่ หน เกดิ อยใู่ นทวี่ า่ ง ๆ เกดิ อยใู่ นความสงบ หรอื เกดิ อยใู่ นทบี่ รรยากาศแบบไหน แล้วเกิดดับในลักษณะอย่างไร นั่นคือสิ่งที่โยคีจะต้องสังเกตใส่ใจ
เ พ ร า ะ อ ะ ไ ร ส ภ า พ จ ติ ท เี ่ ป ล ยี ่ น ไ ป เ ป น็ เ ห ม อื น ก า ล งั ข อ ง ส ต สิ ม า ธ ปิ ญั ญ า ห ร อื เ ป น็ พ ล งั ข อ ง อ นิ ท ร ยี ์ ๕ พละ ๕ ที่เปลี่ยนไป ที่ต่างไปนั่นเอง อาการเกิดดับจึงเปลี่ยนไป ตามกาลังของสติสมาธิปัญญาที่เกิดขึ้น ณ ขณะนั้น ทีนี้ในอิริยาบถย่อย ถ้าเราสังเกตไม่เห็นถึงอาการเกิดดับ ไม่สามารถกาหนดรู้ถึงอาการเกิดดับได้ ก็ให้ดูถึงสภาพจิตเป็นที่ตั้ง...เป็นหลัก สภาพจิตเป็นอย่างไร สภาพจิตที่มีความว่าง ความผ่องใส ความสุข ความสงบ บางครงั้ ไมเ่ หน็ อาการเกดิ ดบั มแี ตเ่ ดนิ อยใู่ นความสขุ เดนิ อยใู่ นความสงบ เดนิ อยใู่ นบรรยากาศ ของความรู้สึกที่เบา ๆ โล่ง ๆ สบาย ๆ ยิ่งเดินยิ่งสบาย ยิ่งเดินยิ่งเบาขึ้น โล่งขึ้นสบายขึ้น นั่นคือการดูสภาพ จิตในขณะที่เราเดิน...ในขณะเดิน
ถ้าเราดูสภาพจิตแบบนี้ ถ้ารู้สึกว่ายิ่งเดินยิ่งรู้สึกเบา ยิ่งเบา ยิ่งสบาย จริง ๆ แล้ว การที่เห็นสภาพ จิตที่เบาสบายแบบนี้ โดยส่วนใหญ่ อาการทางกายก็เกี่ยวข้องเสมอ เห็นจิตก็รู้กาย ถ้าถามว่ากายเป็นที่ตัว เปน็ อยา่ งไร ตวั เบาไปดว้ ยไหม ถา้ รสู้ กึ เบาแบบนนั้ อยา่ งไรกเ็ บาไปดว้ ย กจ็ ะไมม่ อี าการวา่ จติ ทเี่ บา ๆ เหมอื น จะลอยและตวั หนกั องึ้ จะไมเ่ ปน็ อยา่ งนนั้ เพราะนนั่ รปู นามเปน็ ตวั อาศยั กนั กายเบาจติ เบา จติ เบากายกเ็ บา นั่นคือลักษณะของสภาวะที่เราพึงสังเกต
ทนี ถี้ า้ ในอริ ยิ าบถยอ่ ย เราเดนิ แลว้ รสู้ กึ เบาแบบนนั้ อาการเกดิ ดบั อยา่ งไร สว่ นใหญแ่ ลว้ อยา่ งไรกจ็ ะ ปรากฏขนึ้ มา เพยี งแตว่ า่ อาการเกดิ ดบั นนั้ ปรากฏชดั ทไี่ หน ปรากฏชดั ทคี่ วามรสู้ กึ เรา บางทไี มไ่ ดป้ รากฏชดั