Page 44 - ๕๐ ปี ๑๐๐ สัจธรรม-การพิจารณาหัวข้อธรรม
P. 44
904
กํารกําหนดรู้แบบนี้เป็นกํารแยกจิตโดยที่เรําไม่ต้องบังคับ อันนี้สําหรับบุคคลที่ไม่สํามํารถยกจิต ขึ้นสู่ควํามว่ํางได้ แต่จริง ๆ แล้วถ้ําเรํากําหนดรู้ถึงควํามเป็นคนละส่วนระหว่ํางกํายกับจิต เห็นรูปกับนําม แยกกนั จติ กว็ ํา่ งแลว้ แตถ่ ํา้ ไมพ่ จิ ํารณําโดยแยบคํายกจ็ ะรสู้ กึ วํา่ พอมคี วํามไมส่ บํายใจขนึ้ มํา กจ็ ะรสู้ กึ วํา่ เรํา เป็นผู้ไม่สบําย เรําเป็นทุกข์ แต่พออยู่ ๆ ไปเหตุปัจจัยเปลี่ยน ควํามทุกข์นั้นลดลง ควํามไม่สบํายใจหํายไป เรําก็ยังทําหน้ําที่รับรู้อย่ํางอื่นต่อไป อันนี้คือกํารพิจํารณําแบบหยําบ ๆ แบบกว้ําง ๆ ว่ํา ทําไมในเมื่อควําม ทุกข์หํายไป แต่เรําไม่หํายไปด้วย ถ้ําเป็นส่วนเดียวกัน ?
นั่นเป็นเพรําะว่ําควํามทุกข์ที่เกิดขึ้นกับจิตที่ทําหน้ําที่รู้/วิญญําณรู้ เป็นคนละส่วนกัน เพรําะฉะนั้น ตวั เวทนําทํางจติ กบั จติ ทที่ ํา หนํา้ ทรี่ เู้ ปน็ คนละสว่ นกนั ถํา้ เรํากํา หนดรแู้ ยกชดั ถงึ ควํามเปน็ คนละสว่ นระหวํา่ ง เวทนําทํางกํายกับจิตได้ เวทนําทํางจิตก็คล้ําย ๆ กัน “คล้ําย ๆ” อย่ํางไร ? เมื่อมีควํามทุกข์เกิดขึ้น ก็จะ มีควํามหนัก ควํามอึดอัด ควํามไม่สบํายเกิดขึ้น มีน้ําหนักเกิดขึ้น เพรําะฉะนั้น จิตที่หนักกับเวทนําที่ หนัก ๆ ที่กํายเรํานี่ก็คล้ําย ๆ กัน คือเป็นกลุ่มเป็นก้อนเหมือนกัน ทํางจิตเกิดบริเวณหทัยวัตถุ ทํางกํายก็ เกิดตําแหน่งบริเวณที่เวทนํานั้นปรํากฏ นี่คือจุดหนึ่งที่พึงสังเกตพิจํารณํา
ทีนี้ อําศัยควํามเพียรในกํารกําหนดรู้ใส่ใจพิจํารณําโดยแยบคําย เมื่อเห็นว่ําแม้แต่เวทนําทํางจิตที่ เกดิ ขนึ้ กเ็ กดิ ตํามเหตปุ จั จยั พอมผี สั สะขนึ้ มํา เวทนําเกดิ ขนึ้ มคี วํามไมร่ คู้ วํามไมเ่ ขํา้ ใจจงึ เขํา้ ไปยดึ วํา่ เวทนํา เป็นของเรํา ควํามทุกข์ก็ตํามมํา จะมํากจะน้อยก็ขึ้นกับกํารเข้ําไปคลุกคลียึดติดกับอํารมณ์ตรงนั้นยําวนําน แค่ไหน ปรุงแต่งต่อไปมํากแค่ไหน อันนี้อย่ํางหนึ่ง เมื่อกําหนดรู้ในลักษณะอย่ํางนี้ จะเห็นว่ําจิตที่ทําหน้ําที่ รู้กับควํามทุกข์ที่เกิดขึ้นเป็นคนละส่วนกัน... แล้วอันไหนเป็นของเรํา ? จิตที่ทําหน้ําที่รู้บอกว่ําเป็นเรําไหม ? อย่ํางที่เรําพิจํารณํา จิตที่ทําหน้ําที่รู้ถึงเวทนําทํางกํายไม่บอกว่ําเป็นเรํา เวทนําทํางกํายก็ไม่บอกว่ําเป็นเรํา แล้วควํามทุกข์อันนี้ที่ปรํากฏอยู่ทํางจิตบอกว่ําเป็นเรําหรือเปล่ํา ? อันนี้อย่ํางหนึ่ง
อีกอย่ํางหนึ่ง สิ่งที่เรําพึงพิจํารณําที่จะทําให้มีควํามชัดเจนมํากขึ้นก็คือ คําถํามที่พระองค์ทรงตรัส ถํามภกิ ษวุ ํา่ เวทนาเปน็ ของเทยี่ งหรอื ไมเ่ ทยี่ ง ควํามทกุ ขใ์ จควํามไมส่ บํายใจทเี่ กดิ ขนึ้ ลองตงั้ สตแิ ละพจิ ํารณํา ดูว่ํา ควํามทุกข์ที่กําลังเกิดขึ้นนี้ เป็นของเที่ยง เป็นอยู่อย่ํางนี้ตลอดไหม ? หรือมีอํากํารปรํากฏเกิดขึ้นมํา แล้วก็เปลี่ยนไป หํายไป เบําลง แล้วเกิดขึ้นมําใหม่ เปลี่ยนแปลงเกิดดับเป็นขณะ ๆ อยู่ หรือเกิดแล้วดับ เป็นระยะ ๆ ? นี่คือลักษณะของควํามไม่เที่ยง แม้แต่ควํามทุกข์เองก็ไม่เที่ยง เมื่อไม่เที่ยง...ควรหรือที่จะ ยึดว่ําเป็นตัวเรําของเรํา ในเมื่อควํามทุกข์นั้นเขําเปลี่ยนแปลงไปตํามเหตุปัจจัยของตน ?
แต่ถ้ําจะให้จิตคลํายจํากอุปําทํานจํากควํามทุกข์อันนั้นมํากขึ้นอีก ทําอย่ํางไร ? ในเมื่อเห็นว่ําควําม ทกุ ขไ์ มใ่ ชต่ วั เรําของเรํา ควํามทกุ ขเ์ กดิ ขนึ้ มําแลว้ กด็ บั ไป มกี ํารเปลยี่ นแปลงตลอดเวลํา สงิ่ หนงึ่ ทพี่ งึ พจิ ํารณํา กค็ อื วํา่ แลว้ ตวั จติ ทที่ า หนา้ ทรี่ นู้ นั้ เปน็ อยํา่ งไร ? มคี วํามตงั้ มนั่ มคี วํามเบําบําง มคี วํามออ่ นแอ มคี วํามมนั่ คง มีควํามว่ําง มีควํามกว้ําง มีควํามสงบ หรือเป็นอย่ํางไร ? ถ้ํากลับมําดูใจรู้หรือตัววิญญําณรู้อย่ํางนี้ เหมือน กับเป็นกํารกลับมําดูตัวเองว่ํา ตัวจิตที่ทําหน้ําที่รับรู้อํารมณ์เข้มแข็งแค่ไหน มีควํามตั้งมั่นแค่ไหน มีสติ แค่ไหน ปัญญําพิจํารณํามีควํามชัดเจนแค่ไหน
