Page 100 - Tibbiy radiologiya

99

duodenum (4-10%), oshqozon va qizilo’ngachda 1-3%. O’zgarishlar: 1) o’tkir
bosqichda – aftoz (yuzaki) yaralar diametri 5 mm gacha, shilliq qavat shishgan,

relyef yo’qolishi mumkin, «bulыjnaya mostovaya» simptomi (toshdan terilgan
yo’l), stenoz (shish va spazm tufayli), devor rigidligi, ichaklar bir biriga yopishishi

(separatsiya) va siljishi 2) surunkali bosqichda – chandiqli stenoz (shnur
simptomi). Asoratlari: fistula va abstsesslar (40%gacha), stenoz, perforatsiya,
toksik megakolon, gidronefroz, adenokartsinoma ehtimoli x4-20 baravar oshishi.
Ichak tutilishi. Turlari ingichka ichakli (80%) va yo’g’on ichakli (20%),

mexanik (ovqat o’tishiga to’sqinlik) va dinamik (ichaklar paralichi). Mexanik
ichak tutilishni sabablari: 1) tashqaridan - adgeziv peritonit, churra, strangulyatsion
(ichaklar burilib qolishi), hajmli tuzilmalar 2)ichkaridan – yot tana, bezoar, o’t

toshi, invaginatsiya, 3) devoridan – o’smalar, yallig’lanish jarayoni. Mexanik ichak
tutilishda – peristaltika saqlanadi, dinamikada tasvir o’zgaradi, stenozgacha
ichaklar kengaygan, distal ichaklar esa torayganligi aniqlanadi. Dinamik ichak

tutilishi sabablari: operatsiyadan so’ng (4 kundan keyin o’tib ketadi), vistseral
og’riqlar (tosh, o’sma, travma va x.k.), Qorin bo’shlig’i ichki yallig’lanish jarayoni
(xoletsistit, appenditsit va x.k.), ichaklar ishemiyasi, antixolinergik preparatlar,

neyromushak va sistemali kasalliklari, ko’krak qafasi va retroperitoneum
kasalliklari. Dinamik ichak tutilishida peristaltika kuzatilmaydi, dinamikada tasvir
o’zgarmaydi, stenoz joyi aniqlanmaydi, ichaklar diffuz kengaygan.
Ichak tutilishini asosiy rentgenologik belgisi kloyber kosalari– kengaygan

ichaklardagi suyuqlik va gaz satxlari. Ular tutilishdan keyin 3-5 soatdan keyin
paydo bo’ladilar. Tashxis uchun ular 3 dan ko’p va diametri 3 sm katta bo’lishi

kerak. Ingichka ichakdagi kloyber kosalari Qorinning o’rta va pastki qismida
joylashadilar, o’lchamlari nisbatan kichik va diametri balandligiga nisbatan katta
bo’ladi. Yo’g’on ichakdagi kosalar Qorin periferiyasida ko’proq joylashadilar,
o’lchamlari nisbatan katta bo’ladi, diametri balandlikka mos yoki katta bo’ladi.

Ichak tutilishida oddiy rentgenografiya, ultrasonografiya, KT va
irrigoskopiya o’tkaziladilar. Bariy ichirilib tekishirish o’tkir ichak tutilishda samara
bermaydi, surunkalida – bariy passaji o’rganilishi mumkin. Passaj – bariyni

oshqozon ichak traktidan o’tishi.
Yo’g’on ichak raki. Oshqozon ichak traktini eng ko’p uchraydigan o’smasi.
Erkaklarda o’pka va prostata bezi rakidan, ayollarda o’pka va ko’krak bezi rakidan

keyin 3 o’rinda turadi. Xavf omillari: 1) adenomatoz poliplar - 93% holatda rak
shu poliplardan kelib chiqadi. 2) yaqin qarindoshlarda o’sma bo’lgani xavfni 3-5
baravar oshiradi 3) bemorda boshqa raklar bo’lgani (tuxumdon, endometriy yoki

ko’krak bezi) 4) yarali kolit va kron kasalligi 5) nur terapiyasi va boshqalar.
Joylashishi: ko’proq chap tarafda (ayniqsa sigma-simon va to’g’ri ichakda), lekin