Page 27 - Adilname 2019 orjinal

Teleskoplara YAZI:

Yakalanan Halime Zehra BAŞAR

Karadelik : POWEHI Kara deliklerin insanlık için nasıl bir muamma olduğu şu hikayeyle
anlatılır: Bir gün kelebekler aralarında toplanmışlar ve ateşin ne

olduğuna dair tartışmaya başlamışlar. Onlar için çok bilinmez ama
aynı zamanda merak uyandıran bir şeymiş “ateş”. Yakınlarında yanan
bir mum varmış. Kelebeklerinden birisi ateşin yanına kadar gitmiş
ve geri dönmüş. Gördüğü ve hissettiği şeyleri diğer kelebeklere
aktarmış. Diğer kelebekler bunu çok yetersiz bulmuşlar. Bu sefer
ikinci kelebek gitmiş ateşin yanına. Birinci kelebekten daha çok
yaklaşmış ve kanadının bir kısmını yakmış. Zar zor geri dönmüş ve
o da tecrübelerini aktarmış. Tabii ki, ikinci kelebeğin öğrendikleri

de yetersizmiş. En sonunda üçüncü kelebek de gitmiş. Ama ateşe o
kadar yaklaşmış ki; yanmış ve kül olmuş. En sonunda baş kelebek
“ Yeterli bilgiye sadece o sahip, ateşin ne olduğunu sadece o biliyor
ama ne yazık ki yanıp kül oldu ve bize aktaramayacak” demiş.

ilim insanları sadece birkaç nesil öncesinde imkansız gibi gözüken, ateşe o kadar yaklaşmış ki; yanmış ve kül olmuş. En sonunda baş kelebek
hatta varlığından bile şüphe edilen bir şeyin resmini çektiler. “ Yeterli bilgiye sadece o sahip, ateşin ne olduğunu sadece o biliyor ama
BEinstein’in “Genel Görelilik” kuramında bahsettiği, Hawking’in ne yazık ki yanıp kül oldu ve bize aktaramayacak” demiş.
üzerine kitap yazdığı kara delikleri, nihayet teorik fizikçilerin kaleminden
değil de teleskop, daha doğrusu teleskoplar gözüyle gördük. Etrafı Aynı hikaye günümüzün dünyasında da geçerli. Kara deliklerin ne
güneş gibi parlayan ama ortasında bir delik bulunan bu ilginç şey, olduğunu merak eden insanlık ama öğrenmek için yakınına gitmek
göründüğünden çok daha karmaşık. Bu karmaşıklığı çözmek için 200’den ve yakınına gitmenin yok olmaya denk olduğunu bilen bir insanlık.
fazla bilim insanı ve araştırmacı toplandılar ve onlarca teori, onlarca Bir astronot karadeliğin yakınına gitse ve büyük ihtimalle bu çekim
emek bu fotoğrafla taçlandı. Bu projenin ismi Olay Ufku Teleskopu, orijinal kuvvetiyle içine girse dönüş hızından sanki bir lastik gibi uzamaya başlar.
ismiyle Event Horizon Telescope (E.T.H.) İlk duyduğunuzda anlamsız gelen Bu da insan fizyolojisinin kaldırabileceği bir şey değil. İnsanlık şu anda
bu isim, Genel Görelilik Kuramı’nda bir sınırı belirtir. birinci kelebek aşamasını geçti. Teoriler yazıldı üzerine tartışıldı ve şu
anda fotoğraf çekilerek ikinci kelebek olma yolunda ilerliyoruz. Bu zorlu
Olay Ufku’nun ötesinde ne olduğunu biz bilemeyiz. Çünkü ötesinden ışık yoldan biraz bahsetmek gerekli; M7 Galaksisi’nde, Dünya’dan 55 milyon
bile kaçamaz. Kara delikler çok büyüktür ve bir cisim içinde o kadar hızlı ışık yılı uzaklıkta ve Güneş’in 6.5 milyar katı bir kütleye sahip Powehi.
döner ki; karşıdan bakan bir kişi dönen kişiyi duruyormuş gibi görür. Kara İsminin kabile ismi gibi olmasının sebebi; isminin Hawaiice olması. Bir
deliklerin insanlık için nasıl bir muamma olduğu şu hikayeyle anlatılır: radyo teleskopu, bir karadeliğin fotoğrafını çekmek için yetersiz ama yüzyılda bir sapma yapan atom ölçer saatlerle ölçülüyor ağ oluşturduktan sonra bu ağ ile fotoğrafı çekmek için
Bir gün kelebekler aralarında toplanmışlar ve ateşin ne olduğuna dair Hawaii, Meksika, Arizona, İspanya, Şili ve Antarktika’ya kurulan radyo ve çok büyük veriler kamyonlarla merkeze taşınıyor. gereken algoritmayı geliştiren kadın: Katie Bouman.
tartışmaya başlamışlar. Onlar için çok bilinmez ama aynı zamanda teleskoplarıyla, bir teleskop ağı oluşturduğumuzda; bu bir karadeliğin Hepsininin birleşimi sonunda bu fotoğrafla taçlanıyor. Onu daha yazılım mühendisliğinin emekledeiği
merak uyandıran bir şeymiş “ateş”. Yakınlarında yanan bir mum varmış. fotoğrafını çekmek için yeterli. Hawaii’de iki tane teleskop bulunduğundan Bu fotoğraf siyahın üzerinde siyahın fotoğrafı. Her ne zamanlarda, kendi boyundan uzun kod yazarak
Kelebeklerden birisi ateşin yanına kadar gitmiş ve geri dönmüş. Gördüğü ismini Hawaiice vermeyi tercih etmişler. kadar bazı insanlar “Bu ne?” gibi tepkiler verse de proje NASA’nın Aya’a ulaşmasına büyük oranda katkı
ve hissettiği şeyleri diğer kelebeklere aktarmış. Diğer kelebekler bunu çok direktörü Shepered S.’nin dediği gibi: “Bir karadeliğin sağlayan Margorot Hammilton’a benzetirler. Bouman
yetersiz bulmuşlar. Bu sefer ikinci kelebek gitmiş ateşin yanına. Birinci Hawaii dilinde “derin, süslü karanlık oluşum” anlamına Powehi kara deliğin fotoğrafını çektik. Bu 200’den fazla araştırmacıdan yaptığı konuşmada, bu yolda emek sarf eden herkesin
kelebekten daha çok yaklaşmış ve kanadının bir kısmını yakmış. Zar şanına yakışır bir isim. Powehi’nin fotoğrafını çekme süreci epey zor bir oluşan bir ekip tarafından gerçekleştirilen olağanüstü en az onun kadar tebrik edilmesi gerektiğini söyledi.
zor geri dönmüş ve o da tecrübelerini aktarmış. Tabii ki, ikinci kelebeğin süreç. Dünyanın farklı bölgelerine yerleştirilen radyo teleskoplarından bir bir bilimsel başarıdır.” Bir imkansız olan kara deliklerin ilk fotoğrafı çekildi ve
öğrendikleri de yetersizmiş. En sonunda üçüncü kelebek de gitmiş. Ama ağ oluşturduktan sonra bu radyo teleskoplarının elde ettikleri görüntüler bu daha birkaç nesil önce imkansızdı. Bilim dünyası
Bir de bu başarının içerisinde en önemlilerinden biri birkaç nesil önce imkansız olan daha pek çok yapacak
hatta en önemlisi diyebileceğimiz 29 yaşındaki genç gibi gözüküyor.
bir bilgisayar bilimci kadın var. Radyo teleskoplarından
24 | ADİLNÂME / 2019 25 | ADİLNÂME / 2019