Page 11 - AVP
P. 11
A31
LOCAL Dialuna 17 Juni 2019
Minister Armando Rudy Lampe:
‘No ta humano pa duna docentenan cu tin trabou full-time un tarea mas
den Traimerdia’
ORANJESTAD – Minister Ar- cu e studiante den dia ta haya e aten-
mando Rudy Lampe ta kere cu cion necesario.
mescos cu ta respeta derecho di Esaki ta un di e cambionan chikito
esunnan cu ta traha na traimer- cu a keda implementa, y cu ta creando
dia, mester respeta e derecho di e cierto insiguridad cerca esunnan cu ta
muchanan tambe. P’esey mes den trahando den traimerdia. Ta impor-
futuro ta spera cu tur stakehold- tante pa keda motiva nos muchanan
er na Aruba tuma na cuenta cu pa sigui e bunita trabao di maestra,
muchanan cu ta bin pa ricibi guia debi cu hopi di nos docentenan ta ba-
lo no por wordo laga un banda. hando cu pension, y esaki ta causa cu
Aruba ta bay tin mester di hopi maes-
Lampe ta kere cu e les cu nos tur a tra y maestro pa reemplasa e cuponan.
siña di dje na e momentonan aki ta cu Si esunnan cu ta den traimerdia kier
nos mester keda enfoca riba e derecho crece pa drenta e trayecto di enseñan-
di mucha, paso e mucha ta central. sa, ta keda cupo pa e studiantenan cu
Sinembargo, Lampe ta compronde ta studiando pa assistent di maestro
cu cambionan, aunke con chikito nan drenta traimerdia. No ta na Aruba so,
por ta, ta crea intrankilidad, segun un pero na Hulanda y otro paisnan a haci
comunicado di gobierno. diferente investigacion cuanto un
Un di e cambionan cu a trece padi- docente por keda duna les. Na mo-
lanti caba ta pa esunnan cu ya caba ta mento cu un maestro ta overwerkt, e
maestro di scol durante full e parti di no ta funciona optimal, y e por yega
mainta, y despues merdia nan mester na e extremo di perde control di e
prepara nan lesnan y kijk nan lesnan situacion, y esey ta netamente loke cu
pa e siguiente dia, pero cu tur esaki kier evita. Mester tin siguridad pa e
riba dje tin acerca traimerdia, banda muchanan cu ta den enseñansa den
di su trabao di 8 ora den dia. Esaki dia, y tambe siguridad pa e muchanan
por trece consecuencia, p’esey mes trabao door di cansancio. Loke cu ta di 8 ora den enseñansa, no ta huma- di traimerdia. Esaki ta rekeri tambe
Lampe kier proteha nos maestronan. un realidad, e trabao di un maestra of no pa bolbe duna nan un tarea mas cu un maestra y maestro ta den balans
Berdad cu Aruba tin scarsedad di maestro dia pa dia ta mas dificil, y e ta den traimerdia. Pa e motibo aki mes cu su mes. Banda di tur esaki, mayo-
maestra y maestro, y esunnan cu tin, un cansancio mental. a pone un stop na e parti aki, pa pro- ria maestro y maestro tin un famia y
gobierno no ta desea di overbelast E decision a keda tuma pa e maestro- teha e maestronan pa asina nan por tambe tin nan propio yiu cu mester di
nan y tampoco pa nan neglisha nan nan cu ya caba tin un trabou full-time enfoca y duna les parti mainta, unda nan atencion tambe.
Fundacion Alzheimer Aruba tocante Maltrato di Anciano (Parti 1)
of maltrato di anciano (manera explo- Committee for the Prevention of El-
tacion financiero) y mal cuido di An- der Abuse’ (NCPEA), mas di 80% di
ciano ta tuma luga frecuentemente, y maltrato di anciano na Merca no ta
mayoria bes no ta raporta; y cu gas- wordo raporta door di e ancianonan. E
tonan humano y financiero consid- motibonan p’esaki ta entre otro: ber-
erabel. Segun cu e ‘Babyboomer’-nan guensa di haci un denuncia y admiti
ta enbiehese, e frecuencia di maltrato cu nan ta victima di casonan di abuso,
y descuido di anciano probablemente sentimento di culpabilidad, miedo pa
tambe lo aumenta y lo afecta mas represaya, miedo di perde nan inde-
famia. Nos ancianonan mester por pendencia di biba den nan mesun cas
sinti nan sigur den nan ambiente y (un ambiente di confiansa), worry pa
na cas. Lamentablemente, e siguri- revancha, no tin conocemento di nan
dad necesario cada bes ta bira menos, derecho, no sa con y na unda por haya
unda cada persona di 65+ aña por cay ayudo, no por comunica e maltrato of
den un situacion unda ta traspasa lim- abuso door di limitacion cognitivo/
itenan di e anciano y/of ta trat’e sin handicap, diferencia cultural y prob-
respet. lema di idioma.
Un crimen scondi NCPEA ta menciona cu lamentable-
E fenomeno di maltrato y descuido mente, mayoria bes e malhechor ta
di un anciano ta un crimen. Un cri- un miembro di famia. Tambe ta sos-
men cu pa diferente motibo y/of ode cu maltrato of descuido ta wordo
causa (specialmente door di isolacion haci door di persona(nan) cu e an-
social, exclusion, soledad) apenas ta ciano, den un ambiente personal of
ORANJESTAD – Riba 15 di juni, bes a bira mas halto y e poblacion a wordo raporta of ta wordo scondi profesional, ta depende di dje of cu e
Dia Internacional contra Mal- enbiehese substancial. hopi tempo cu chens di consecuencia mester por confia.
trato di Anciano 2019, Fundacion fatal.
Alzheimer Aruba (F.A.A.) ta duna Na Aruba esaki kiermen cu den trinta Den un investigacion na 2018, haci E dependencia di cuido y ayudo,
atencion na con pa señala, recon- aña, e cantidad di persona cu edad di bou encargo di ‘Wetenschappelijk boluntario of profesional, por ta
oce y preveni e problematico aki. 65+ aña lo mas cu redobla. A pesar di Onderzoek- en Documentatiecen- un di e motibonan cu e anciano
E aña aki ta pone enfasis riba e e transformacion demografico aki, y e trum’ (WODC) ta resulta cu 1 den ta keda sin tuma accion y con-
banda scur di Maltrato / Abuso di cambionan y retonan social cu esaki 20 persona di 65+ aña na Hulan- secuentemente ta preveni cu e
Anciano. ta trece cune, no ta mucho tempo da, bibando na cas, a yega di wordo crimen aki ta wordo descubri.
pasa cu a cuminsa un analisis profun- maltrata di un of otro forma (incluso
E constelacion di e poblacion mundi- do di e derecho di anciano, riba nivel abuso financiero). Parti 2 di e relato aki lo explora e dife-
al a cambia drastico ultimo decadan- mundial, regional y nacional. rente tipo di maltrato di anciano, y lo
an, mientras e expectativa di bida cada Algun conclusion te awo ta cu abuso Segun e instituto Mericano ‘National aparece den nos proximo edicion.