Page 11 - AVP
P. 11

A31
                                                                                                           LOCAL Dialuna 17 Juni 2019

            Minister Armando Rudy Lampe:

              ‘No ta humano pa duna docentenan cu tin trabou full-time un tarea mas

                                                                    den Traimerdia’


            ORANJESTAD  –  Minister  Ar-                                                                                cu e studiante den dia ta haya e aten-
            mando  Rudy  Lampe  ta  kere  cu                                                                            cion necesario.
            mescos  cu  ta  respeta  derecho  di                                                                         Esaki ta un di e cambionan chikito
            esunnan  cu  ta  traha  na  traimer-                                                                        cu a keda implementa, y cu ta creando
            dia, mester respeta e derecho di e                                                                          cierto insiguridad cerca esunnan cu ta
            muchanan tambe. P’esey mes den                                                                              trahando  den  traimerdia.  Ta  impor-
            futuro ta spera cu tur stakehold-                                                                           tante pa keda motiva nos muchanan
            er  na  Aruba  tuma  na  cuenta  cu                                                                         pa  sigui  e  bunita  trabao  di  maestra,
            muchanan cu ta bin pa ricibi guia                                                                           debi cu hopi di nos docentenan ta ba-
            lo no por wordo laga un banda.                                                                              hando cu pension, y esaki ta causa cu
                                                                                                                        Aruba ta bay tin mester di hopi maes-
            Lampe ta kere cu e les cu nos tur a                                                                         tra y maestro pa reemplasa e cuponan.
            siña di dje na e momentonan aki ta cu                                                                       Si esunnan cu ta den traimerdia kier
            nos mester keda enfoca riba e derecho                                                                       crece pa drenta e trayecto di enseñan-
            di  mucha,  paso  e  mucha  ta  central.                                                                    sa, ta keda cupo pa e studiantenan cu
            Sinembargo,  Lampe  ta  compronde                                                                           ta  studiando  pa  assistent  di  maestro
            cu cambionan, aunke con chikito nan                                                                         drenta traimerdia. No ta na Aruba so,
            por ta, ta crea intrankilidad, segun un                                                                     pero na Hulanda y otro paisnan a haci
            comunicado di gobierno.                                                                                     diferente  investigacion  cuanto  un
            Un di e cambionan cu a trece padi-                                                                          docente por keda duna les. Na mo-
            lanti caba ta pa esunnan cu ya caba ta                                                                      mento cu un maestro ta overwerkt, e
            maestro di scol durante full e parti di                                                                     no ta funciona optimal, y e por yega
            mainta, y despues merdia nan mester                                                                         na  e  extremo  di  perde  control  di  e
            prepara nan lesnan y kijk nan lesnan                                                                        situacion, y esey ta netamente loke cu
            pa e siguiente dia, pero cu tur esaki                                                                       kier evita. Mester tin siguridad pa e
            riba dje tin acerca traimerdia, banda                                                                       muchanan  cu  ta  den  enseñansa  den
            di  su  trabao  di  8  ora  den  dia.  Esaki                                                                dia, y tambe siguridad pa e muchanan
            por  trece  consecuencia,  p’esey  mes   trabao door di cansancio. Loke cu ta  di 8 ora den enseñansa, no ta huma-  di  traimerdia.  Esaki  ta  rekeri  tambe
            Lampe kier proteha nos maestronan.   un realidad, e trabao di un maestra of  no pa bolbe duna nan un tarea mas   cu un maestra y maestro ta den balans
            Berdad  cu  Aruba  tin  scarsedad  di   maestro dia pa dia ta mas dificil, y e ta  den traimerdia. Pa e motibo aki mes   cu su mes. Banda di tur esaki, mayo-
            maestra y maestro, y esunnan cu tin,   un cansancio mental.             a pone un stop na e parti aki, pa pro-  ria maestro y maestro tin un famia y
            gobierno  no  ta  desea  di  overbelast   E decision a keda tuma pa e maestro-  teha  e  maestronan  pa  asina  nan  por   tambe tin nan propio yiu cu mester di
            nan  y  tampoco  pa  nan  neglisha  nan   nan cu ya caba tin un trabou full-time  enfoca y duna les parti mainta, unda   nan atencion tambe.


                    Fundacion Alzheimer Aruba tocante Maltrato di Anciano (Parti 1)



                                                                                    of maltrato di anciano (manera explo-  Committee for the Prevention of El-
                                                                                    tacion financiero) y mal cuido di An-  der Abuse’ (NCPEA), mas di 80% di
                                                                                    ciano ta tuma luga frecuentemente, y  maltrato  di  anciano  na  Merca  no  ta
                                                                                    mayoria bes no ta raporta; y cu gas-  wordo raporta door di e ancianonan. E
                                                                                    tonan  humano  y  financiero  consid-  motibonan p’esaki ta entre otro: ber-
                                                                                    erabel. Segun cu e ‘Babyboomer’-nan  guensa di haci un denuncia y admiti
                                                                                    ta enbiehese, e frecuencia di maltrato  cu nan ta victima di casonan di abuso,
                                                                                    y descuido di anciano probablemente  sentimento di culpabilidad, miedo pa
                                                                                    tambe  lo  aumenta  y  lo  afecta  mas  represaya, miedo di perde nan inde-
                                                                                    famia.  Nos  ancianonan  mester  por  pendencia di biba den nan mesun cas
                                                                                    sinti  nan  sigur  den  nan  ambiente  y  (un ambiente di confiansa), worry pa
                                                                                    na  cas.  Lamentablemente,  e  siguri-  revancha, no tin conocemento di nan
                                                                                    dad necesario cada bes ta bira menos,  derecho, no sa con y na unda por haya
                                                                                    unda cada persona di 65+ aña por cay  ayudo, no por comunica e maltrato of
                                                                                    den un situacion unda ta traspasa lim-  abuso  door  di  limitacion  cognitivo/
                                                                                    itenan di e anciano y/of ta trat’e sin  handicap, diferencia cultural y prob-
                                                                                    respet.                             lema di idioma.

                                                                                    Un crimen scondi                    NCPEA ta menciona cu lamentable-
                                                                                    E  fenomeno  di  maltrato  y  descuido  mente,  mayoria  bes  e  malhechor  ta
                                                                                    di un anciano ta un crimen. Un cri-  un miembro di famia. Tambe ta sos-
                                                                                    men  cu  pa  diferente  motibo  y/of  ode cu maltrato of descuido ta wordo
                                                                                    causa (specialmente door di isolacion  haci  door  di  persona(nan)  cu  e  an-
                                                                                    social,  exclusion,  soledad)  apenas  ta  ciano,  den  un  ambiente  personal  of
            ORANJESTAD – Riba 15 di juni,  bes a bira mas halto y e poblacion a  wordo  raporta  of  ta  wordo  scondi  profesional, ta depende di dje of cu e
            Dia  Internacional  contra  Mal-    enbiehese substancial.              hopi tempo cu chens di consecuencia  mester por confia.
            trato di Anciano 2019, Fundacion                                        fatal.
            Alzheimer Aruba (F.A.A.) ta duna  Na Aruba esaki kiermen cu den trinta  Den  un  investigacion  na  2018,  haci  E  dependencia  di  cuido  y  ayudo,
            atencion na con pa señala, recon-   aña, e cantidad di persona cu edad di  bou  encargo  di  ‘Wetenschappelijk  boluntario  of  profesional,  por  ta
            oce y preveni e problematico aki.  65+ aña lo mas cu redobla. A pesar di  Onderzoek-  en  Documentatiecen-  un  di  e  motibonan  cu  e  anciano
            E  aña  aki  ta  pone  enfasis  riba  e  e transformacion demografico aki, y e  trum’  (WODC)  ta  resulta  cu  1  den  ta  keda  sin  tuma  accion  y  con-
            banda scur di Maltrato / Abuso di  cambionan y retonan social cu esaki  20  persona  di  65+  aña  na  Hulan-  secuentemente  ta  preveni  cu  e
            Anciano.                            ta  trece  cune,  no  ta  mucho  tempo  da, bibando na cas, a yega di wordo  crimen  aki  ta  wordo  descubri.
                                                pasa cu a cuminsa un analisis profun-  maltrata di un of otro forma (incluso
            E constelacion di e poblacion mundi-  do di e derecho di anciano, riba nivel  abuso financiero).            Parti 2 di e relato aki lo explora e dife-
            al a cambia drastico ultimo decadan-  mundial, regional y nacional.                                         rente tipo di maltrato di anciano, y lo
            an, mientras e expectativa di bida cada  Algun conclusion te awo ta cu abuso  Segun e instituto Mericano ‘National  aparece den nos proximo edicion.
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16