Page 152 - Кыргызстан тарыхы 11 - кл

1959-ж. Н. С. Хрущев башында турган өлкөнүн жетекчили- цияларынын мамлекеттик сатып алуу баасы жогорулатылган.
ги 1956-1960-жж. беш жылдык планды жети жылдык план (1959- Эт - 5,5 эсеге, сүт менен майдыкы эки эсеге, дан эгиндеринин
1965-жж.) менен алмаштырган. КПССтин XXI съезди СССРде баасы - 50 процентке көбөйгөн. Колхоздор мамлекетке болгон
«коммунисттик коомду кеңири куруу мезгили башталды» деп жа- карыздарынан бошотулган. Айыл чарба налогунун өлчөмү азай-
рыялаган. Ушуга байланыштуу мамлекеттик, партиялык жана тылган. Колхозчулардын өздүк көмөкчү чарбаларын чектөө, ан-
коомдук уюмдардын бардыгы өздөрүнүн иштеринде коммунист- дан алынган продукцияларды мамлекетке милдеттүү түрдө
тик ыкмаларды киргизүүгө аракеттенишкен. Жогортон берилген төктүрүү эрежелери алынып ташталган. Эми колхозчулар өздүк
көрсөтмө боюнча борбордун ири ишканалары өлкөдө социалист- көмөкчү чарбаларынан алган продукцияларын базарда эркин са-
тик мелдешти жайылтуу демилгелерин көтөрүшкөн. 1961-ж. рес- туу мүмкүнчүлүгүнө ээ болушкан.
публиканын өнөр жай, курулуш, байланыш тармактарындагы Колхозчулардын эмгегин ай сайын же квартал сайын авансалоо,
616 ишканасынын коллективдери өндүрүштүк пландарды аткаруу колхоздогу эмгеги үчүн аларга кошумча акы төлөө тартиби кирги-
үчүн социалисттик мелдешке чыгышкан. 60-жж. башында рес- зилген. Көрүлгөн чаралар Кыргызстандын айыл чарбасын өнүк-
публикада машина куруу тармагы үчүн жаңы продукцияларды түрүүгө өбөлгө болгон. Колхозчулар өндүрүштү көтөрүү үчүн кызы-
чыгаруу, жеңил өнөр жайы жакшы өнүккөн. 1960-ж. 1955-ж. са- гуу менен эмгектенишкен. Экономиканын агрардык секторунда
лыштырганда өнөр жай продукцияларынын дүң жыйымы 163 про- жаңы ийгиликтер камсыз болгон.
центке, ал эми 1950-ж. салыштырмалуу 290 процентке көбөйгөн. К ы ргы зстанды н айыл чарбасындагы ж етиш кендиктер
Кыргызстандын өнөр жайы товардын өзүнө турган наркын төмөн- СССРдин өкмөтү тарабынан жогору бааланып, Кыргыз ССРи
дөтүү боюнча планын да биринчи болуп ушул мезгилде аткарууга 1957-ж. Ленин ордени менен сыйланган.
жетишкен. Кыргызстандын өнөр жайынын продукциялары дүй- Республиканын айыл чарбасынын алдың-
нөнүн 30 мамлекетине экспорттоло баштаган. кы 52 эмгекчисине Социалисттик Эмгектин
50-жж. Кыргызстандын айыл чарбасынын өнүгүшүнө да чоң Баатыры деген наам ыйгарылган. 2986 адам
көңүл бурулган. 1950-1955-жж. эгинди - 33, кант кызылча- СССРдин орден жана медалдары менен сый-
сын - 20, пахтаны - 64 процентке көп өндүрүү, ири мүйүздүү ланышкан. Алардын ичинде 3. Кайназаро-
малдын башын 18-20 процентке көбөйтүү каралган. ва, X. Таширов, экинчи жолу Социалисттик
1952-ж. апрелде СССР Министрлер Совети «Мал чарбасын Эмгектин Баатыры болушкан.
өстүрүүдө Кыргыз ССРине жардам берүү чаралары жөнүндө» жана 1958-ж. КПСС БКнын чечимине ылайык
«Кыргыз ССРинин айыл чарбасына жардам берүү чаралары жө- буга чейин колхоздорду тейлеп келген МТСтер
нүндө» токтомдорду кабыл алган. Бул токтомдордо Кыргызстан- ремонттук-техникалык станциялар (РТС) бо-
дын айыл чарбасын көтөрүү боюнча конкреттүү иштер белги- луп кайра түзүлүп, анын техникалары колхоз-
ленген. Ушуга байланыштуу Кыргызстандын айыл чарбасы дорго берилген. Ушул эле жылы экономика-
жаңы техникаларды көп алган. 13 жаңы машина трактор стан- лык абалы начар 122 колхоздун, 6 МТСтин
циялары (МТС) уюштурулган. 1953-ж. республикада 80 МТС базасында 39 совхоз уюштурулган. Ушундан
жана бир машина-мал чарба станциясы болгон. Талааларда кийин республикада экономикасы төмөндөп
1,5 миң тракторлор, комбайндар иштеген. кеткен колхоздорду совхоздорго айландыруу
50-жж. башында колхоздорду ирилештирүү саясаты жүргү- саясаты улантылган.
зүлгөн. Натыйжада 1951-1953-жж. колхоздордун саны 1620дан Жетишилген ийгиликтерге карабастан
725ке кыскарган. Колхоздорду ирилештирүү алардын экономи- 60-жж. башында Кыргызстандын айыл чар-
касын көтөрүүдө маанилүү роль ойногон. Кант районундагы «Ком- басы жалпы экономикалык өсүштөн артта кал-
мунизм», «Кеңеш», Кара-Суу районундагы «Кызыл-Шарк» кол- ган. Администрациялык-буйрукчул ыкма ме-
хоздору эмгектин өндүрүмдүүлүгү, экономикасынын абалы нен колхоздорду ирилештирүү, келечексиз
боюнча башкаларга үлгү болушкан. кыштактарды зордоп көчүрүү, өздүк көмөкчү
Өлкөнүн, анын ичинде Кыргызстандын айыл чарбасынын чарбаларды ыксыз чектөө, жергиликтүү шарттарды эске албас-
өнүгүшүнө КПСС БКнын сентябрь (1953-ж.) Пленуму маанилүү тан жүгөрү өстүрүүнү бардык чарбаларга таңуулоо, кошуп жазуу,
роль ойногон. Анын чечимдерине ылайык айыл чарба продук- көз боёмочулук айыл чарбасынын начарлашына алып келген.
www.trk.kg
150 151