Page 83 - Кыргызстан тарыхы 11 - кл
P. 83
§§ 10-11. СОВЕТ БИЙЛИГИНИН АЛГАЧКЫ МЕЗГИЛИНДЕГИ В . И . Лениндин демилгеси менен «Түркстанда сугат иштерин
СОЦИАЛДЫК-ЭКОНОМИКАЛЫК КУРУЛУШ уюштуруу боюнча» Декрет кабыл алынып, ал боюнча Чүй сугат
(1917-1940 - Ж Ж . ) тармагында 94 миң теше жерди өздөштүрүү белгиленген. Түрк-
станда сугат тармагын өздөштүрүүгө мамлекеттик казнадан
Советтик аграрды к Пролөтариат диктатурасы орногондон 50 млн сом бөлүнүп, анын 3 млн сому Пишпек уездиндеги Чүй
саясатты н баш аты кийин В . И . Ленин башында турган ком- суусунун өрөөнүн өздөштүрүүгө чегерилген. Чүй сугат тарма-
мунисттер биринчи кезекте агрардык масе- гындагы бардык курулуштар, жабдыктар, техникалар мамле-
лени чечүүгө аракет жасашкан. Россиянын калкынын негизин кеттик менчикке өткөн.
түзгөн дыйкандардын басымдуу көпчүлүгүнүн талабына ылайык Алгачкы агрардык курулушту жүргүзүүдө Совет бийлиги-
жерди мамлекеттин карамагына алуу саясаты жүргүзүлгөн. Со- нин жергиликтүү органдары, жер-суу комитеттери, кедейлер
вет бийлигинин Жер жөнүндөгү декрети кабыл алынып, ага ыла- комитеттери маанилүү роль ойношкон. Алар биргелешип үгүт-
йык бардык жерлер мамлекеттин менчиги делип жарыяланган. насаат иштерин жүргүзүшкөн, жерлерди бөлүштүрүшкөн, талаш
Бул декрет боюнча Совет бийлигинин агрардык саясаты- маселелерди чечишкен.
нын төмөндөгүдөй негизги багыттары: Пржевальск уездинде ири кулактардын 100 миң теше жери
- жерге болгон жеке менчикти жоюу, ири жер ээлеринин конфискацияланып, ал жерлерге 200 минден ашуун Кытай-
жерлерин конфискациялоо; дан кайткан кыргыздар жайгаш тырылган. Калганы жерсиз
- «жер аны иштеткендердики» деген эреже боюнча жерди дыйкандарга берилген. Ушул сыяктуу иштер Токмок уездин-
чарбаларга тендеп бөлүп берүү; де да активдүү жүргүзүлгөн., Совет бийлигинин алгачкы жыл-
- чарбаларды жерге жайгаштыруу; дарындагы иштердин натыйжасында кыргыз жана орус дый-
- натуралай жана акчалай төлөнүүчү салыктарды, ижара акы- кандарынын ортосунда жерди теңдеп бөлүүгө өзгөчө көңүл бу-
ларын, жана дыйкандардын кредиттик мекемелерге болгон бар- рулган. Бул орустар менен кыргыздардын ортосундагы кас-
дык карыздарын жоюу; тык мамиленин жоюлушуна, акырындык менен ишеничтин,
- дыйкандарга өз чарбасын түзүү үчүн материалдык-техни- достук мамилелердин пайда болушуна өбөлгө болгон. Орус кыш-
калык, акчалай жардам берүү; тактарынын дыйкандары жерсиз кыргыздарды өздөрүнүн коом-
- айыл чарбасын тейлөө үчүн кооперативдердин жөнөкөй доруна ыктыярдуу кабыл алышып, аларга жер бөлүп бере баш-
түрлөрүн уюштуруу ж. б. аныкталган. таш кан.
Агрардык саясаттын бул багыттары Россиянын чет жакала- Ж ыйырманчы жылдарга чейинки жер боюнча кайра куруу-
рында жергиликтүү өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен жүзөгө ашы- лар ири жер ээлөөчү кулактардын, байларды жана манаптар-
рыла баштаган. Совет бийлигинин алгачкы күндөрүндө эле Кыр- дын бир аз бөлүгүн гана камтыган. Жерлердин көпчүлүгү ошо-
гызстанда агрардык мамилелер түп-тамырынан бери өзгөрө баш- лордун колунда кала берген.
таган. Кедей жана орто дыйкандар натуралай жана акчалай Кыргызстандагы жер маселесинин татаалдыгы, падыша-
төлөнүүчү салыктардан бошотулган. Алардын кредиттик уюм- чылыктын колониялык саясатынын калдыгынын күчтүүлүгү
дарга, сүткор-банкирлерге болгон карыздары жоюлган. бул маселенин чечилишин татаалдаткан. 1917-1920-ж ж . ара-
Ж еке менчикте турбаган бардык жерлер мамлекеттин мен- лыгында кулактар, байлар жана манаптар тарабынан дый-
чиги делип жарыяланып, жергиликтүү бийлик органдарынын кандардын жерлерин өз бетинче тартып алуу күч алат. Бул
көзөмөлүнө өткөн. Натыйжада Кыргызстанда 326 мин теше жер, дыйкандардын, өзгөчө кыргыздардын жакырдануусуна алып
мамлекеттин жери катары аныкталган. Бул жерлерде кийин келген.
совхоздор, коллективдүү чарбалар уюштурулган, бир бөлүгү жер- 1921-ж. январда өткөн Түркстан АССРинин казак жана кыр-
сиз дыйкандарга бөлүнүп берилген. Дыйкандар токой байлык- гыз кедейлеринин крайлык 1-съезди келгин дыйкандар ээлеп
тарын да өздөрүнүн керектөөсү үчүн пайдалана баштаган. Алар- алган кыргыздардын жерлерин кайтарып бермейинче кыргыз
га үй, короо-жай курулушу үчүн курулуш материалдары бекер элинин абалын оңдоого болбой тургандыгын баса белгилейт.
же арзан баада берилген. 1921-ж. 4-февралда Жети-Суу областтык революциячыл коми-
Совет бийлиги дыйкандарга ирригация тармагын калыбы- тети бул максатты ишке ашыруу үчүн жер-суу реформасын
на келтирүү үчүн өзгөчө жардам берген. 1918-ж. 17-майда жүргүзүү жөнүндө буйрукка кол койгон.
www.trk.kg
8 2 6*
