Page 80 - Кыргызстан тарыхы 11 - кл

зыкчылыктарын көздөшкөн. Басмачылардын эмгекчи элге кар- кылган. Кызыл аскерлердин күчтүү отряд-
шы жасаган иштери, талап-тоноо, күнөөсүз миңдеген адамдар- дары Токмокто, Пржевальскиде, Нарында,
дын канын төгүшү, айрым айыл-кыштактарды кыйратып жок Ошто, Жалал-Абадда, Кызыл-Кыяда ж. б.
кылышы, ишканаларды талкалап, жумушчуларды атышы, аны түзүлгөн.
улуттук боштондук күрөш катары баалоого эч негиз бербейт. Конкреттүү чараларга карабастан Кыр-
Тескерисинче, басмачылык мурдагы падышачылыктын коло- гызстандын түштүгүндө басмачылар күч
низаторлору жана чет элдик империалисттер активдүү колдо- алып тынч ж аткан кыш тактарды талап-
гон жергиликтүү контрреволюциячыл күчтөрдүн Совет бийлигине тоноп, бир нече орус кыш тактарын өрттөп
каршы жүргүзгөн тап күрөшүнүн өзгөчө формасы болгон. Бул ж ок кы лы ш кан. Басм ачы ларга карш ы
кыймыл Кыргызстандын түштүндөгү айрым жерлерде 1924-ж. күрөшүү үчүн А нжиян менен Ош уездин-
чейин уланган. Бирок, бул кезде алар элдин колдоосунан ажы- деги дыйкандардан Дыйкандар армиясы
рап калган. түзүлгөн. Бирок ага кирип алыш кан ак
гвардиянын офицери К. Монстров, мурда-
Я. Н. Логвиненко.
Совет бийлигин Түркстанда, анын ичинде Кыргызстанда гы падыша генералы А. Муханов аскер-
коргоо Совет бийлигин коргоо үчүн Түркстан АССРи- лердин ичинде үгүт иштерди жүргүзүшүп, 1919-ж. жайында
нин Борбордук аткаруу комитети 1918-ж. 10- бул армияны Совет бийлигине каршы бурууга жетиш ишкен.
июлда атайын кеңири чечим кабыл алып, Түркстанды коргоо 1918-ж. 7-декабрда солчул эсерлердин жетекчилиги менен
үчүн штаб түзгөн. Коргоо ишине жергиликтүү калкты тартууга Беловодск кыштагында козголоң башталып, ал жердеги Совет
өзгөчө көңүл бурулган. Натыйжада жергиликтүү калктын өкүл- бийлигин жоюп, анын өкүлдөрүн асып өлтүрүшкөн. 14-декабрда
дөрү Кызыл Армияга ыктыярдуу түрдө өтө баштаган. Кыргыз- алар Пишпекке чабуул коюшуп, анын батыш бөлүгүн ээлеп алы-
станда алгачкылардан болуп Ю. Абдрахманов, К. Баялинов, С. Ка- шат. Аларга Сокулук, Кара-Балта, Садовое, Александровка ж. б.
ралаев, Ж . Саадаев, И. Токбаев өңдүү кыргыз жигиттери Кызыл кыштактардан келгин дыйкандар кошулган. Аны басуу үчүн
Армияга кызмат кылган. Граждандык согуштун жүрүшүндө Түндүк Кыргызстандын бардык райондорунан Кызыл аскерлер
Я. Н. Логвиненко, А. Осмонбеков, Н. Орозалиев, Ж . Саадаев, чогулган. Түндүк Жети-Суу фрон-
С. Күчүков, М. Масанчин сыяктуу мыкты командирлер чыккан. тунда атагы чыккан 1-Пишпек пол-
Кыргызстандык кызыл аскерлердин ички контрреволюция- ку ж ардамга жиберилген. Алар
чылар менен алгачкы куралдуу кагылышуусу 1918-ж. жазын- 600 к м жолду 9 суткада басып өтүп
да Верныйда болгон. Ал ж акка жардамга жөнөтүлгөн кызыл 22-декабрда Пишпекке келген. Кы-
аскерлердин отряды бай казак орустардын козголоңун басууда зыл аскерлердин бириккен күчтөрү
чечкиндүүлүктү көрсөтүшкөн. 23-декабрда козголоңчуларга кый-
1918-ж. жайында Кызыл аскерлер Синьцзяндан Пржевальск раткыч сокку урган. Кызыл Армия-
уездин көздөй келе жаткан ак казактарга сокку урган. Чет нын бөлүктөрү 2-декабрда Беловодск
элдик интервенцияга жана ак гвардиячыларга таянган кулак- кыштагын ээлеп, 29-декабрда уезд
тар да Совет бийлигин жоюу үчүн активдүү күрөшкөн. Бай ку- контрреволюционерлерден тазалан-
лактардын козголоңу август айында Олуя-Ата уездинин Дмит- ган. Бул согушта каза болгон Кы-
ровка кыштагында чыккан. Ага Талас өрөөнүнүн алданган дый- зыл аскерлердин сөөгү Пишпекте-
кандары кошулган. Көтөрүлүшкө чыккандар Мерке, Чалдывар ги паркка коюлган.
тараптагы дыйкандарды да өзүнө тартып, куралдуу отряддарды 1919-ж. июль айында ак гвар-
түзүүгө аракет жасаган. Козголоңчуларды Чымкенттен келген диячылардын отряды Пржевальск
Кызыл Армиянын отряды талкалаган. уездине кирип келишип, Түп кыш-
1918-ж. сентябрында Пишпекте 250 адамдан турган отряд тагын ээлеп алган. Аларды Нико-
түзүлүп, Жети-Суу фронтуна жөнөтүлгөн. Бул отряд кийин Кы- лаевка, Покровка, Михайловка, Се-
зыл Армиянын Пишпектеги советтик биринчи полку болуп меновка кыштактарындагы келгин Кызыл гвардияларга
кайра түзүлгөн. Ага большевик Я. Н. Логвиненко командирлик бай дыйкандар колдогон. 20-июл- коюлган обелиск. Бишкек ш.
www.trk.kg
78 7 9