Page 30 - MMK2020 Mobile Souvenir
P. 30
श्री. सुयोर् सलगरकर
महाराष्ट्ाचा “स्पाटागकस”
इवतहासा ा एक वाईट खोड असते. तो सहजी आप अंतरंग उ गडून दाखवत नाही. त्यात पून
े
ं
े
राहह ळॎया असतात काही उपेमक्षत जीवांच्या कहातॎया ज्यांनी इवतहासा ाच एक वेगळ वळर्ण दद े
े
े
असतं. ही अशीच एक धचत्तरकथा आह एका "गु ाि" अस ळॎया "राजा" िार्णसाची जो िहाराष्ट्ाच्या
े
िातीवर आप ी अिीट छाप सोडून गे ा.
े
े
े
आदफ्रकतळॎया इमथयोवपया दशात अवघ्या दहा वर्ायच्या, मिसऱूडही न फट ळॎया, कोवळ्या पोरा ा
ु
गु ािांचा व्यापार करर्णाऱ्ा टोळीने पकड . ं आिी येिेन व नंतर इराकिध्ये त्या ा ववक . ं
बगदादच्या कनवाळ िा कानं, िीर कासीि अ -हुसैन बगदादीनं त्या ा थोडफार णशक्षर्ण दद , ं
ू
ं
े
े
आमथिक व्यवहार णशकव आणर्ण "अंबर" हे अरेवबक नावही दद . ं पुढ तो वयाच्या बाववसाव्या वर्ी
अहिदनगर मनजािशाहीच्या एका सरदाराचा गु ाि सैमनक यॎहर्णून दख्खनेत - िहाराष्ट्ात - आ ा.
म हहता वाचता येर्णारा, बहुभार्ा पारंगत आणर्ण युधॎधात किा ीचा मनपुर्ण या गुर्णांच्या बळावर तो साध्या
ू
ू
सैमनकापासन सरदार चंगीझखानचा ववश्वास साथीदार बन ा. खानाच्या िृत्यूनंतर वयाच्या
ु
सेहचाळीसाव्या वर्ी तो गु ािधगरीतून िि झा ा. नंतर त्याने इतर आदफ्रकन गु ाि व काही िराठी
े
ं
सैमनक गोळा कऱून स्वतःची ष्करी तुकडी बनव ी. डोंगरदऱ्ा, खखिंडी, झाड-झुडपं, नदी यांचा प्रभावी
े
े
वापर करत, वेगवान प्रणशमक्षत घोड व मनष्ठावान कडवे णश दार या गाभ्यावर आिार ी “बारगी-धगरी”
े
े
े
नावाचे छ ु प युधॎधतंत् अंबरने ववकणसत क . हच तंत् पुढ “गमनिी कावा” नावाने ओळख गे . े
े
े
े
े
े
गोवळकोंडा व ववजापूर येथ नोकरीचा असफ प्रयत्न क ा. काळा रंग व गु ािधगरीच्या
े
ं
पाश्वयभूिीवऱून द्वेर्ाचा बळी ठरळॎयाने त्याचे िन रि नाही. तो पुन्हा नगरच्या मनजािशाहीत दाख
झा ा. यावेळी मनजािशाहीचे नेतृत्व करीत होती एक रर्णराधगर्णी- चााँदबीबी. उत्तरेकडी अजहॎथॎर
िुघ साम्राज्याची करडी नजर आता दख्खनच्या पठारावर वळ ी होती. नगरचे राज्य धगळकत
ं
ृ
करतॎयासाठी प्रचंड फौज चा ून आ ी. परळीजवळ सोनपेठच्या ढाईत अंबरने िोग सैन्याची पुरती
िुळिार्ण उडव ी. त्याची ववणजगीर्ू वृत्ती व असािान्य युधॎध कौशळॎय पाऺून चााँदबीबीने त्या ा “िम क”
ही उपािी दद ी. सन १५९९ ा चााँदबीबीचा अंतगयत क हातून खून झा ा व नगरचा वकल्ला िोग ांच्या
ै
हाती पड ा. मनजािशाहीचे राजपुत् व संपूर्णय राजघरार्णे िुघ ांनी कद क . े पर्ण नगरचे राज्य
े
े
पुनजीववत कऱून पुन्हा उभारी ा आर्णतॎयाचे भगीरथ काि िम क अंबरने िोठ्ा सायासाने चा ू ठव . े
िराठवाड्यात ी वतने व अनेक िराठी सरदारांना त्यानं एकत् आर्ण . या िनमिळाऊ आणर्ण िामििक
ं
ृ
े
भेदाभेद न करर्णाऱ्ा गुर्णग्राहक सेनानायकाकड अनेक िराठी सरदार आकष्ट झा े. कान्होजी जेिे,
े
े
े
े
त्र्ंबकराव वपिंगळ, रावजी काकड, हबीरराव चव्हार्ण, िुिोजी मनिंबाळकर, ववठ्ठ राव काट अस िातब्बर
ं
िराठा सरदार अंबर ा येऊन मिळा . णशवाजीराजांचे दोन्ही आजोबा - वेरुळचे िा ोजीराज भोस व
े
े
े
े
णसिंदखेडचे खुजी जािव हे ही सािी झा . त्याने अनेक शेतकरी हहिंदू िराठ्ांना आपळॎया सैन्यात
भरती कऱून घेत . े
30
