Page 321 - Asia Tenggara dalam Kurun Niaga 1450-1680 Jilid I - Tanah di Bawah Angin - Anthony Reid
P. 321
P E S T A K E R A M A IA N DAN HIBURAN
sama di A c e h , J a w a , d a n M a k a s a r , tarikh k r a t o n p e r t a m a ditulis dalam b a h a s a
T h a i - " s u a t u g a m b a r a n k e r i n g a t a s f a k t a - f a k t a ," n a m u n l e b i h t e r p e r c a y a d i b a n
dingkan dengan b a n y a k tarikh y a n g ditulis k e m u d ia n ( S c h w e i s g u t h 1951: 107;
c£ K a s e t s i r i 1979: 159). Y a n g d i p e r k i r a k a n s e b a g a i p e n u l is n y a , Horathibodi,
juga mcnulis atas permintaan raja s e b u a h buku t e k s tentang p e m a k a ia n b a h a s a
T h a i s ec a r a b c n a r . T a p i y a n g paling d i s e n a n g i o l c h r a j a dan kalangannya adalah
s y a i r , s e r i n g dalam b e n t u k spontan c e n d e k i a y a n g digcmari r a k y a t ta pi kini juga
dituliskan untuk anak-cucu. T e m a - t e m a u t a m a n y a m e r u p a k a n t e m a cinta.
Dalam i n g a t a n orang T h a i , tokoh t e r k e m u k a dari kalangan ini adalah
s e o r a n g p e n u l i s muda g e n e r a s i k e d u a , Si Prat. Putra a s t r o l o g dan penyair
istana, Horathibodi, S i P r a t menjadi l a m b a n g s e m a n g a t puisi b e b a s orang Thai.
S e b a g a i s e o r a n g a n a k l e l a k i , k e c e n d e k i a a n s e r t a k e m a m p u a n n y a m e n y u s u n
-
s y a ir s y a i r c e m e r l a n g menjadikannya t o k o h k e s a y a n g a n r a j a , t a p i b a k a t i t u j u g a
selalu m e n g h a s i l k a n musuh-musuh b a gi n y a . K a b a r n y a , sesudah i a menyindir
a
nakal gundik f a v o r it raja dengan s y a i r - s y a i r t e l a k , i lalu diasingkan ke N a k h o n
Sithammarat. Di s a n a i a p u n b e r s e l i s i h dengan g u b e m u r k a r e n a s y a i r - s y a i r
s
sindiran y a n g ditujukannya kepada w a n i t a - w a n i t a i tana, dan d i j a t u h i hukum
an mati dalam usia masih muda. Syair besar yang ditinggalkannya adalah
g a m b a r a n p e r j a l a n a n l a u t n y a ke Nakhon Sithammarat, di mana s e g a l a s e s u a t u
m e n g i n g a t k a n n y a pada a p a y a n g t i d a k lagi d i m i l i k i n y a - k e m e g a h a n ibu k o t a
dan k e c a n t i k a n k e k a s i h n y a ( S c h w e i s g u t h 1951: 114-118; Jumsai 1973: 161-169).
Kurun n i a g a m e r u p a k a n masa p e r u b a h a n - p e r u b a h a n b e s a r b a g i "tanah
di b a w a h a n g in." Dalam bentuk k e b u d a y a a n dan pendidikan, b e g i t u pula
dalam k e p e r c a y a a n r a k y a t , s i s t e m hukum, b a h k a n d a l a m hal gaya pakaian s e r t a
bangunan, k o t a - k o ta n i a g a in i m e n a t a k e m b a l i m a s y a r a k a t - m a s y a r a k a t y a n g
b e r t u m p u k e p a d a n y a . Dalam hitungan i n i , kurun t e r s e b u t bisa dibandingkan
dengan padanan Ero p a n y a , y a k n i masa R e n a i s a n s , meskipun t e l a a h ini telah
b e r u s a h a menegaskan b a h w a titik mula maupun arah p e r u b a h a n n y a tidak
b o l e h disamakan dengan apa yang b e r l a n g s u n g di b a g i a n - b a g i a n dunia lainnya.
B a n g s a - b a n g s a A s ia T e n g g a r a t e t a p m e r u p a k a n p e l a k u u t a m a dari
perluasan niaga yang menjadi inti dari t r a n s f o r m a s i ini h in g g a a b a d ke-17.
P e r d a g a n g a n t e l a h mcmupuk k o t a - k o t a itu dengan b e r b a g a i gagasan dari dunia
l u a r , m e m p c r k u a t kalangan e l i t e dan n e g a r a - n e ga r a yang paling c c p a t m e n a r i k
m a n fa a t d a r i itu s e m u a . A k a n t e t a p i , " r e v o l u s i n i a g a " pada p e r t e n g a h a n a b a d
ke-17 s e c a r a r a d i k a l t e la h m e n g a l i h k a n s e k i a n dampak dari k e g i a t a n p e r n i a g a a n
277