Page 44 - STAV broj 246

POLITIKA

bosanskohercegovačkog sociologa Šaćira takvim okolnostima na važnosti dobija te im je prijetila opasnost od asimilacije,
Filandru da Bošnjaci nisu učestvovali u druga dominantna teza koju autor nagla- kolektivnog pokrštavanja i prevođenja u
Drugom svjetskom ratu, prvenstveno misli šava u knjizi. Hoare insistira na činjeni- katoličanstvo, a s druge činjenica da organi
na borbu muslimanske političke elite na ci da je ključni razlog izostanka podrške kvislinške države nisu uspijevali da zašti-
očuvanju prethodno dva spomenuta ele- muslimanskih masa NOP-u, pored gore te Bošnjake od četničkih pokolja. Također,
menta. Hoare zaključuje da su bosanski spomenutog, bio i izraziti ruralni karak- utapanje Bosne i Hercegovine u NDH nije
muslimani tokom Drugog svjetskog rata ter NOP-a. S obzirom na to da je većinsko se dopalo bošnjačkim elitama koje su bile
gradili dva pokreta otpora koji su bili au- stanovništvo u urbanim centrima, odnosno ujedinjene oko ideje bosanske autonomije.
tohtoni i opirali se pripajanju Bosne i Her- gradovima u Bosni i Hercegovini bilo do- Hoare jasno određuje: “Sve struje unutar
cegovine NDH-u. Prva dominantna razvoj- minantno muslimansko, ideja NOP-a nije muslimanske antiustaške opozicije bile su
na linija otpora u samom početku rata bila se niti mogla probiti do muslimana. Stoga ujedinjene u jednom cilju: samostalna Bo-
je autonomaška, predvođena Uzeir-agom se kao jedan od ključnih zadataka NOP-a i sna i Hercegovina u kojoj će muslimanska
Hadžihasanovićem, sklona saradnji s na- njegovog rukovodstva pojavila snažna agi- individualnost biti zaštićena.”
cističkom Njemačkom u cilju ostvarenja tacija bosanskohercegovačkih muslimana u Bošnjačka pozicija bila je specifična,
autonomije i distanciranja od ustaških vla- vlastite redove. Zanimljiva je linija razvoja našavši se između čekića i nakovnja, iz-
sti koje su s vremenom izazvale odbojnost takve agitacije, koja je išla preko istaknutih među NDH i četnika, nastojali su na sva-
kod bosanskih muslimana. Istovremeno, muslimanskih prvaka, koji su još za vri- ki način da očuvaju stanovništvo i vlastiti
bosanski muslimani u početku ustanka jeme prve Jugoslavije imali ugled u svom identitet. Hoare o tome piše: “Različi-
imali su kolebljiv stav naspram NOP-a, kraju. Tako je u Cazinskoj krajini ključnu te muslimanske struje nisu jedne druge
koji je i sam unutar sebe imao specifičnu ulogu odigrao Nurija Pozderac, na čiji se doživljavale kao prave neprijatelje, nego
razvojnu liniju od ustanika do partizana. poziv i insistiranje veliki broj muslimana kao saputnike koji su izabrali samo drugi
Zločini koji su učinjeni nad musliman- priključio NOP-u”, istakao je Dupanović način za postizanje krajnjeg cilja – naci-
skim stanovništvom od strane ustanika, govoreći o Hoareovoj knjizi. onalno oslobođenje. (...) NOP se duboko
a koji su bili svojevrsna mješavina četni- infiltrirao u redove ustaške države, imao
ka i komunista, utjecali su na to da NOP, UJEDINJENI ZA SAMOSTALNOST BiH je svoje ljude posvuda, prije nego što bi se
koji je u međuvremenu evoluirao iz čisto Dva su faktora, navodi Hoare u svojoj pristupilo borbi za oslobođenje nekog gra-
srpskog i ustaničkog pokreta, sklonog ko- knjizi, bila presudna da Bošnjaci zaziru od da, po pravilu je već bila dogovorena pre-
laboraciji s četnicima, još bude nepoželjan NDH-a. S jedne strane to je bila ustaška daja domobrana bez borbe, kao i predaja
kod muslimanskog elementa. Upravo u vlast koja je Bošnjake smatrala Hrvatima, naoružanja. Od 1943. godine Muslimani
koji su bili u autonomaškim milicijama
ili u domobranima masovno su prelazi-
Dva su faktora, navodi Hoare u svojoj knjizi, bila li u partizane, i tako je NOP progresivno
presudna da Bošnjaci zaziru od NDH-a. S jedne strane to rastao. Ilegalni NOP koji je tajno djelovao
u urbanim sredinama usko je sarađivao s
je bila ustaška vlast koja je Bošnjake smatrala Hrvatima, brojnim pristalicama u domobranskim
redovima koji su bili ključni faktor kada
te im je prijetila opasnost od asimilacije, kolektivnog je u pitanju snabdijevanje partizana oruž-
pokrštavanja i prevođenja u katoličanstvo, a s druge jem, municijom, provijantom i ostalim
potrepštinama. (...) Ilegalni NOP je oruž-
strane činjenica da organi kvislinške države nisu je i municiju za partizane nabavljao od
Vojno-tehničkog instituta, od samozvane
uspijevali da zaštite Bošnjake od četničkih pokolja

44 21/11/2019 STAV