Page 45 - STAV broj 246

bojne i artiljerijskog sklopa, iz domobran- odnos muslimana prema NOP-u bio prisan istražim to kako je nastala Jugoslavija u
skih magacina i oklopnih vozova.” i saveznički, a da je učešće muslimanskih kojoj su Bošnjaci, Hrvati i Srbi živjeli za-
Po mišljenju autora knjige Bosanski masa u endehazijskim i nacističkim voj- jedno i skupa učestvovali u Narodno-oslo-
muslimani u Drugom svjetskom ratu, sarad- nim jedinicama bilo namjerno preuveliča- bodilačkoj borbi tokom Drugom svjetskog
nja NOP-a i muslimana bila je jedino lo- no. Njegova studija raskrinkava ideološki rata. U periodu Titove Jugoslavije postojao
gična i prirodna, pa je začuđujuće kako je sumnjiv narativ koji je muslimane anate- je stereotip o tome da je NOP bio čisti ju-
to uopće bivalo previđeno. Tito i Komuni- mizirao kao saveznike fašizma, pokazujući goslavenski pokret bez obzira na nacional-
stička partija, navodi Hoare, rukovodili su da je političko gibanje muslimanskih elita nost njegovih pripadnika. Međutim, istina
se neumoljivim logičkim nizom koji ova- tokom Drugog svjetskog rata bilo vođeno je da je svaki narod imao svoju posebnu
ko izgleda: “Da bi stekao prevlast u Bosni potrebom da se populacija spasi od fizič- ulogu. Padom tog režima i države srpski
i Hercegovini, NOP je morao zauzeti bh. kog uništenja jer su mase muslimanskog nacionalisti nisu željeli da se zna kako
gradove; da bi to uradio, morao je pridobiti stanovništva bile izvrgnute nasilju i pogro- su Bošnjaci i Hrvati bili dio tog pokreta
podršku dijela muslimanskog stanovniš- mu”, kazao je historičar Maslak. i bilo je pravo vrijeme da se istraži uloga
tva; da bi ipak uspio u tome, NOP je mo- U posljednjih nekoliko poglavlja svoje muslimana u NOP-u i njihov doprinos u
rao kopirati elemente muslimanske elite; knjige Hoare se bavi pitanjima odnosa no- pobjedi tokom antifašističke borbe. Kada
da bi dobio podršku svih muslimanskih vih komunističkih političkih elita prema su sile Osovine osvojile Jugoslaviju, stvo-
slojeva, morao je čvrsto i otvoreno podržati Bosni i Hercegovini, naglašavajući činje- rili su NDH i uvukli mnoge muslimane
princip bosanske samostalnosti.”. nicu da je socijalistička Jugoslavija uteme- u kvišlinske snage, koji su poslije prešli u
Taj princip, piše Marko Attila Hoare, ljena u većinskim muslimanskim grado- partizane u velikom broju. S druge strane,
podržan je na Prvom zasjedanju ZAVNO- vima, najprije u Bihaću, a potom u Jajcu. i veliki broj Srba bio je u četničkom pokre-
BiH-a u novembru 1943. godine, da bi bio Na kraju, Hoare svu krivicu za uništenje tu, iz kojeg su kasnije prelazili u partizane.
definitivno potvrđen kasnije na Drugom Republike Bosne i Hercegovine Dejton- Tokom Drugog svjetskog rata muslimani
zasjedanju AVNOJ-a. skim i Pariškim mirovnim sporazumom su tretirani kao treći narod u Bosni i Her-
“Posebna vrlina ove knjige jeste predo- iz novembra i decembra 1995. godine i cegovini. Kada je rat završio, onda su tre-
čavanje kompleksne slike o Drugom svjet- stvaranje labave bosanskohercegovačke tirani kao vjerska zajednica bez nacional-
skom ratu, izvan svih stereotipa i shema koje zajednice vidi u bosanskom komunistič- nosti, kao da je Bosna i Hercegovina bila
neminovno pojednostavljuju historijske do- kom rukovodstvu. domovina samo dva naroda, uključujući
gađaje. Stvarnost je bila mnogo zamršenija, “Pisanje knjige sam započeo u vrijeme i muslimane kao vjersku zajednicu. To je
raznovrsnija i kompliciranija od ustaljenih kada je u Bosni i Hercegovini trajao rat. stvarno bila, na neki način, prevara”, ka-
predstava. Njegova studija pokazuje da je Bio sam student tada i zanimalo me je da zao je Hoare. n

STAV 21/11/2019 45