Page 79 - STAV broj 210

Goethe
Zanimljivo imenom Hafiz, koje označava onoga koji djelu njene najviše vrhove, morao je na
je da su se srpski zna čitav Kur’an napamet, krije se Muha- Goethea ostaviti izuzetno snažan dojam,
romantičari počeli zanimati med Šemsudin (Sunce vjere), najveći per- tako snažan da pod tim utjecajem počne
s pisanjem potpuno netipičnog djela za
zijski liričar, rođen početkom 15. stoljeća
za Orijent zahvaljujući u Širazu (Južna Perzija). “Kako se tvrdi, njegov cjelokupan opus.
Goetheu i njemačkim rano je stupio u dervišku zajednicu, dobro Goethe je Divan podijelio u dvana-
romantičarima. To bi je upoznao arapsku gramatiku i književ- est knjiga: Zulejha, Hafiz, Knjiga Timur,
Knjiga raja... “U ritmu i slikovnom jeziku
nost, kao i vjerske nauke, koje je predavao
se moglo tumačiti i kao u svom rodnom mjestu, ali je znao i za izre- Divana uvijek je prisutno ono beskrajno,
potpuno odsustvo kulturnih ke mudraca. Tadašnja dinastija, Muzaferi- prostranstvo dalekog istoka i bezvreme-
veza između Srba i di (naročito njena dva člana, vladara), šti- nost sopstvenih uviđanja. Ova staračka
tili su Hafiza, a i drugi knezovi i vladari
lirika toliko je prevazilazila umjetničko
Bošnjaka u tom vremenu pozivali su ga na svoje dvorove, što je on shvatanje vijeka da je njena ljepota shva-
obično odbijao, ne mogavši se rastati od ćena tek stotinjak godina kasnije”, ističe
stope u jedinstvo. U Hafizu se Goethe i svoga Širaza, perzijske Atine. Kad je Ti- Martini. I zaista, Nijemci su Goetheov
sam osjetio proširenim u bezvremeno”, mur osvojio (1387) Širaz, tu se Hafiz, bar Divan “otkrili” tek početkom 20. stoljeća.
zapisao je Martini. po pričanju, vidio i govorio s njim, a dvije Zanimljivo je da su se srpski romanti-
Pod Hafizovim utjecajem Goethe iste godine poslije toga je umro (1389)”, piše čari počeli zanimati za Orijent zahvaljuju-
godine počinje pisati svoj Zapadno-istočni Bajraktarević, ističući da je Hafiz uspeo ći Goetheu i njemačkim romantičarima.
divan, pronalazeći u Hafizu Širaziju sa- pjesničku formu gazela do najvišeg for- To bi se moglo tumačiti i kao potpuno
govornika. “Svuda oko njega pjene lju- malnog i sadržajnog savršenstva. Stihovi odsustvo kulturnih veza između Srba i
di od arogancije, antiislamske histerije, mu teku tako prirodno i glatko da se ne Bošnjaka u tom vremenu, jer je u isto
priča se kako Evropa mora konačno civi- opaža ni najmanji napor. Po sadržini, piše vrijeme, dok su srpski romantičari preko
lizirati barbare, i Gete u Hafizu Širaziju Bajraktarević, njegove pjesme čine sintezu njemačkog jezika otkrivali Orijent, u Bo-
prepozna čovjeka koji zna da je mnogo svega onoga što je za prošlih pet stoljeća sni bila itekako živa divanska pismenost.
bitnije pitanje šta je ono što svijet drži opjevano u perzijskoj lirici. Ipak, prije će biti da se radilo o jezičkoj
na okupu, nego pitanje ko će koga oku- Imajući u vidu Goetheovo cjeloži- barijeri, jer divanska književnost Bošnjaka
pirati”, zapisao je Dževad Karahasan, čiji votno zanimanje za Istokom, arapskom, u to vrijeme nije prevođena s perzijskog,
se Istočni divan intertekstualno naslanja kineskom i perzijskom kulturom i ci- arapskog i turskog jezika na bosanski je-
upravo na Goetheovo djelo. vilizacijom, susret s pjesnikom koji je zik (ili neki drugi evropski jezik), pa je
Kako u studiji Utjecaj Istoka na Go- poetički sintetizirao orijentalno-islam- vjerovatno zbog toga ostala potpuna ne-
ethea piše dr. Fehim Bajraktarević, pod ske književne forme dosegnuvši u svom poznanica srpskom romantizmu. n

STAV 14/3/2019 79