Page 10 - STAV broj 260

1. MART - DAN NEZAVISNOSTI BOSNE I HERCEGOVINE

Ovo je zasjedanje, iako su na njemu usvo- zahtjev i u svom Mišljenju broj 4 navela da Samozvana Skupština srpskog naroda
jeni značajni dokumenti i odluke, ostalo u se izrazi volje građana da Bosnu i Herce- Bosne i Hercegovine označila je ovu i dru-
trajnom i dubokom sjećanju ne po njima govinu konstituiraju kao suverenu i neza- ge odluke usvojene 25. januara u Skupštini
nego po monstruoznoj prijetnji Radovana visnu državu ne mogu smatrati potpuno Bosne i Hercegovine ništavnim za srpski
Karadžića nestankom muslimanskog na- utvrđenima i da se takvo mišljenje može narod i direktno uperenim protiv njegovih
roda u ratu koji je nagovijestio ako Bosna i promijeniti ako republika donese jamstva egzistencijalnih interesa. Iako su skupštin-
Hercegovina proglasi nezavisnost. putem referenduma na koji bi bili pozvani ski zastupnici HDZ-a glasali za odluku o
Uprkos Karadžićevim prijetnjama, Bo- svi građani Bosne i Hercegovine, bez ikak- referendumu, promjena u politici HDZ-a
sna i Hercegovina je, na osnovu pomenutih vih razlika i pod međunarodnom kontro- jasno je iskazana početkom februara na za-
skupštinskih dokumenata, na zasjedanju lom. Ovakvo mišljenje komisija je formirala sjedanjima rukovodstva stranke u Širokom
Konferencije o Jugoslaviji u Hagu 18. ok- razmatrajući zahtjev za priznavanje neza- Brijegu i Livnu, na kojima je formulirano
tobra prihvatila sporazum koji je ponudio visnosti i propratne akte državnih organa, poznato “livanjsko pitanje”, kojim je HDZ
lord Carington. Učinile su to i ostale jugosla- odgovarajuće odredbe jugoslavenskog i bo- izvršio politički pritisak i održavao neiz-
venske republike, izuzev Srbije. Crna Gora sanskohercegovačkog ustava, kao i pisma vjesnost u pogledu ishoda referenduma, a
naknadno je osporila potpis svog predsjed- koja je u decembru i januaru 1992. komisiji koje je prije svega označilo definiciju nove
nika i odbila sporazum. Srbija je insistirala uputio predsjednik “Skupštine srpskog na- političke platforme HDZ-a prema Bosni i
na pravu naroda na ostanak u jugoslavenskoj roda u BiH”, kasnije osuđeni ratni zločinac Hercegovini.
federaciji, smatrajući narode a ne republike Momčilo Krajišnik. Referendum građana o nezavisnosti Bo-
subjektima federacije i nosiocima suvereni- U odnosu na ostale republike, Arbi- sne i Hercegovine održan je prema skupštin-
teta. Bilo kakva jugoslavenska federacija, pa tražna komisija preporučila je da se prizna- skoj odluci 29. februara i 1. marta 1992. Od
makar i dvočlana, bila joj je neophodna da ju samo Slovenija i Makedonija. Međutim, ukupno 3.253.847 registriranih glasača u
njom pokuša legitimirati prisvajanje teri- veto na priznavanje Makedonije uložila je zemlji, izašlo je 64,31 % građana s pravom
torija na koja je polagala pravo, prije svega Grčka, dok je, uprkos preporuci komisije, a glasa. Za nezavisnost se izjasnilo 2.061.932
u Bosni i Hercegovini. Prije početka rata u na njemačko insistiranje, uz Sloveniju pri- ili 99,44 % glasača. Protiv je glasalo 6.037,
Hrvatskoj, na dijelovima njene teritorije na znata i Hrvatska. a bilo je i 5.227 nevažećih glasačkih listića.
kojima je postojala većina ili znatan procent Najava mogućeg međunarodnog prizna- Bilo je nekoliko ozbiljnijih incidenata na
srpskog stanovništva, uspostavljena su srp- nja nezavisnosti Bosne i Hercegovine, kao pojedinim glasačkim mjestima, ali je refe-
ska vijeća, općine i autonomne oblasti, koje što smo već pomenuli, na površinu je izni- rendum u cjelini proveden relativno mirno
su zatim oružanom pobunom, uz podršku jela ekstremne aspekte srpske politike. Do i nije narušena regularnost izjašnjavanja. Na
jugoslavenske vojske, proglasile paradržavu januara 1992. godine primijenjen je cjelo- osnovu masovnog izlaska građana, pogotovo
Srpsku Krajinu. Taj ciklus stvaranja srpske kupan ciklus ustavne destrukcije isproban kada su na glasačka mjesta počele izlaziti i
paradržave ubrzo je započet i u Bosni i Her- prethodno u Hrvatskoj, od deklaracija o po- pristalice HDZ-a, bilo je sasvim jasno da će
cegovini. Opisano pravno, političko i oruža- ložaju srpskog naroda, formiranja Srpskog konačan rezultat biti pozitivan.
no nasilje provođeno je u situaciji u kojoj je nacionalnog vijeća, formiranjem paralelnih Iako su Bugarska i Turska priznale dr-
međunarodni diplomatski mehanizam bio organa vlasti u općinama, nelegalnih terito- žavnu nezavisnost Bosne i Hercegovine još
u blokadi zbog odbijanja sporazuma od Sr- rijalnih autonomija, paralelnog skupštin- prije održavanja referenduma, a niz drugih
bije i Crne Gore. To je sve aktere pretvorilo skog sistema za srpski narod, do masovnog zemalja tokom marta, ipak je najvažniji čin
u taoce srpske politike i istoj davalo priliku paravojnog organiziranja. U januaru 1992. u tom procesu predstavljalo priznanje neza-
i vrijeme da vojnom silom stvara stanje na proglašena je i paradržava Republike srp- visnosti od Evropske zajednice, izvršeno 6.
terenu koje joj je odgovaralo, a da potom s skog naroda Bosne i Hercegovine. Krajem aprila, i SAD-a 7. aprila 1992. godine. Sam
tih pozicija eventualno pregovara o politič- 1991, u izvjesnosti međunarodnog prizna- čin priznanja, kao što znamo, nije otklonio
kim rješenjima. nja Hrvatske, i hrvatska politika u Bosni i olujne oblake oružane agresije i stradanja
Ovu krizu i zastoj prekinula je Evropska Hercegovini počela je postupno skidati ru- naroda, ali je ipak znatno ojačao položaj
zajednica najavljujući da će početi s prizna- kavice obzirnosti. Bosne i Hercegovine, dao joj pravo na sve
vanjem nezavisnosti jugoslavenskih republi- To nije spriječilo državne organe da na- oblike legitimne odbrane i otvorio pristup
ka. Satisfakciju za iznevjerene nade i izgu- stave činiti neophodne korake prema ovom međunarodnim institucijama. To joj je, uz
bljeno vrijeme Evropa je ponudila u pozivu velikom cilju, koji se prije tako malo vreme- herojski otpor njenih branilaca, omogućilo
svim republikama koje žele međunarodno na činio nemogućim i uzaludnim snom. Is- opstanak u periodu od 1992. do 1995, koji
priznanje da do 23. decembra podnesu for- punjavajući dodatni uvjet za međunarodno je predstavljao jedno od najvećih iskušenja
malne zahtjeve. Prijave su, osim dokaza o priznanje nezavisnosti, Skupština SR Bosne njene duge povijesti. Danas, kada teškim
ispunjavanju definiranih kriterija, morale i Hercegovine donijela je u ranim jutarnjim hodom i s mnogo spoticanja Bosna i Her-
sadržavati i izjave o prihvatanju određenih satima 25. januara 1992. odluku o zakazi- cegovina gradi svoju budućnost na putu
principa i trebale su biti proslijeđene Arbi- vanju referenduma za 29. februar i 1. mart, evroatlantskih integracija, u svakom poku-
tražnoj komisiji. Ova komisija, koja je for- na kojem su se građani trebali izjasniti o šaju blokade tog puta i destrukcije državne
mirana još u septembru radi pravne pomoći njenom budućem statusu odgovarajući na strukture jasno se potvrđuje značaj velikog
radu Konferencije o Jugoslaviji i na čijem pitanje Jeste li za suverenu i nezavisnu Bosnu historijskog dijela obnove državne nezavi-
je čelu bio predsjednik francuskog ustavnog i Hercegovinu, državu ravnopravnih građana, snosti i njene odbrane. U historijskom isku-
suda Robert Badinter, do 15. januara 1992. naroda Bosne i Hercegovine – Muslimana, stvu ove borbe mnogo je korisnih primjera
trebala je podnijeti izvještaj o zahtjevima za Srba, Hrvata i pripadnika drugih naroda koji koji korespondiraju s današnjim odnosima
međunarodno priznanje, koje u traženom u njoj žive. Skupština je usvojila zaključak u zemlji i okruženju.
roku nisu podnijele samo Srbija i Crna Gora. da se referendum održi uz obavezan nadzor Izvjesnost pozitivnog ishoda referendu-
Bosna i Hercegovina svoj je zahtjev za međunarodnih promatrača, kao i odluku o ma pokrenula je reakciju protivnika neza-
međunarodno priznanje Vijeću Evropske povlačenju predstavnika Bosne i Hercego- visnosti. Sarajevo i drugi gradovi i naselja
zajednice uputila 20. decembra 1991. Ar- vine iz svih jugoslavenskih saveznih orga- širom Bosne i Hercegovine 2. marta ujutro
bitražna komisija raspravila je navedeni na i institucija. osvanuli su blokirani barikadama koje su

10 27/2/2020 STAV