Page 40 - STAV broj 160
P. 40
DRUŠTVO
SARAJEVO U PERIODU preduzeća, te Rizničnog upraviteljstva za
OD 1941. DO 1945. GODINE podržavljeni imetak, koji je vodio eviden-
ciju i upravljao nekretninama onih koji
Nemoguće je govoriti o 6. aprilu a da su ubijeni i odvedeni u logore smrti ili na
ne govorimo o bolnom i traumatskom drugi način lišeni slobode i života.
iskustvu kroz koje su Sarajevo i njegovi
stanovnici prošli u periodu Drugog svjet- ZLOČINI USTAŠKOG REŽIMA
skog rata. Nezavisna Država Hrvatska bila
je jedna klasična rigidna, fašistička, poli- Ustaški režim već u ljeto 1941. godine
cijska i, ubrzo će se pokazati, zločinač- pokreće masovne progone, ubistva, egze-
ko-genocidna tvorevina. No, ne smijemo kucije i zatvaranje Jevreja, Srba, Roma kao
sve ljude na javnim funkcijama uprave, i ostalih antifašista i režimu nepodobnih
zdravstva, školstva, muzeja, komunalija, ljudi. To prerasta u holokaust, odnosno
apoteka, bolnica, željeznice itd. osuđivati. genocid. NDH je odmah po uspostavlja-
Mnogi se nisu slagali s režimom, čak su i nu donijela niz svojih tzv. rasnih zako-
sarađivali s pokretom otpora ili bili nje- na. Potvrda o tome kako je ustaški režim
gov dio. Neki su činili koliko su mogli da odmah krenuo u činjenje zločina jeste i
ne ukaljaju svoje ruke i ugled te da jed- jedna značajna rezolucija uglednih bo-
nostavno sačuvaju svoj život. To jeste bilo sanskohercegovačkih muslimana iz cije-
vrijeme onih ljudi koji su pokazali svoju le Bosne i Hercegovine, iz augusta 1941.
mračnu, nečasnu i zločinačku stranu – vri- godine, u kojoj se javno osuđuju zločini
jeme psina rata, ali i vrijeme onih koji su, ustaškog režima i svi oni muslimani koji
rizikujući život, spašavali živote drugih, učestvuju u njima.
bez obzira na naciju i vjeru – vrijeme ča-
snih ljudi. Na nama je da obilježavamo i Na Vracama su već u jesen 1941. godi-
spominjemo te časne primjere ponašanja ne krenula prva pogubljenja i nastavila se
i življenja jer su oni temelj duha i opstoj- u naredne četiri godine. Brojna su i druga
nosti ovog grada. sarajevska stratišta, poput Jevrejskog gro-
blja, Merhemića, Ciglana, Velešića, Bele-
Sarajevo tada, kao i cijela Bosna i Her- dija, Rakovice, Vogošće, Reljeva, sinago-
cegovina, prolazi kroz tešku humanitarnu ge na Mejtašu, Centralnog zatvora, Kozije
situaciju – nedostatak namirnica te dolazak ćuprije, Ilijaša, Hreše i dr. Posljedice ovih
velikog broja izbjeglica koji su bili izloženi zločina i terora bile su nepregledive. Zbri-
masovnim zločinima i napadima četnika sane su cijele porodice i zajednice. Gradom
te genocidu u istočnoj Bosni i Sandžaku. je vladao strah i nesigurnost, ljudi su jed-
Grad također u periodu od 1943. do 1945. nostavno nestajali, a iznenadna smrt bila
trpi i saveznička bombardiranja u kojima, je dio svakodnevice.
po izvještajima Kotarskog nadzorništva
narodne zaštite, gine određen broj civila Mračna sarajevska epizoda bila je tzv.
i trpi se značajna materijalna šteta. ustaška “Kažnjenička ekspedicija” Maksa
Luburića. U tzv. vili “Folkert” ili “Berko-
Ovo vrijeme karakterizira organizirano vića vili” na Skenderiji posljednjih mje-
sistemsko pljačkanje imovine i nekretnina seci okupacije u operaciji neometanog
od strane NDH. To je evidentno kroz ar- povlačenja njemačkih snaga činjeni su
hivsku građu Rizničnog upraviteljstvo u stravični masovni zločini, mučenja i ubi-
Sarajevu – uprave za židovske nekretnine, janja s ciljem stvaranja atmosfere straha i
koji je izvršavao zakonske odredbe NDH nesigurnosti te razbijanja ilegalne mreže
o podržavljenju židovskih nekretnina i otpora. Svirepo je masakrirano i ubijeno
preko 320 ljudi. Vrhunac te ustaške “ek-
spedicije” bio je Luburićev “prijeki sud”,
koji je krajem marta 1945. godine na smrt
vješanjem osudio i objesio 55 građana Sa-
rajeva u samom gradu na Marijin-Dvoru.
Tijela su danima bila izložena s ciljem za-
strašivanja i kao znak upozorenja. Ustaški
zatvori ispražnjeni su i veći dio zatvoreni-
ka bio je pobijen – preko 400 zatvorenika.
Sarajevo pod ustaškim režimom NDH
broji preko 10.960 žrtava. Njih preko 9.000
jesu žrtve ustaškog terora i genocida (7.090
Jevreja, 1.427 Srba, 412 Bošnjaka, 106
Hrvata, 16 Crnogoraca, 5 Slovenaca itd.).
Preko 1.100 poginulo je u partizanskim
jedinicama, a 725 ljudi dali su živote kao
ilegalci ili njihovi saradnici. Populacija
stanovništva bila je desetkovana, preko
13% stanovništva Sarajeva je stradalo. Do
sredine 1942. godine veći dio sarajevskih
40 29/3/2018 STAV
