Page 41 - STAV broj 160
P. 41
Jevreja, osim onih koji su pobjegli ili bili padove. U jednom momentu tzv. “ilegala” saradnici NOP-a, ali planu se nije ušlo u
dobro skriveni, odvezeni su u logore. Tre- bila je i pred samim raspadom. No, djelova- trag. Potpukovnik Wedel, član komande
balo je tačno 28 željezničkih vožnji za sa- njem istaknutih operativaca, organizacija odbrane Sarajeva, zbog gubitka plana od-
rajevski holokaust. je ponovo stala na noge i dala svoj neiz- brane natjeran je da izvrši samoubistvo.
mjerljiv doprinos, kako u obavještajnom,
POKRET OTPORA tako u diverzantskom i oslobodilačkom NJEMAČKI PLAN ODBRANE
segmentu djelovanja.
U ljeto 1941. godine dolazi do stvaranja U osnovi tog plana, koji je izrađen sre-
NOP-a (Narodnooslobodilačkog pokreta) u Sarajevo je za okupatora bilo od po- dinom februara 1945. godine, Sarajevo je
BiH te jača aktivnost mjesnih organizacija sebnog značaja jer je služilo kao prihvatna dobilo status utvrđenog mjesta – “fest-
NOP-a u Sarajevu. Njihovim jačanjem po- baza glavnih snaga Grupe armije E, koje platz”, pa ga je trebalo braniti po svaku
jačala se i aktivnost njemačke obavještajne su se povlačile dolinom Zapadne Morave cijenu. Zapovijest za odbranu sadržala je
službe, ali i njemačkih snaga. Mjesne orga- – Sandžak – dolina Bosne – sjever. Grad u preambuli i napomenu da se u slučaju
nizacije NOP-a u Sarajevu, tzv. “ilegalci”, je igrao iz više razloga ključnu ulogu za napada na Sarajevo mora računati s ustan-
bile su ključne figure u odbrani, odnosno njemačke snage. Isprva insistiranjem Hi- kom u unutrašnjosti grada, pa su, stoga, u
zauzimanju vitalnih objekata u gradu te tlera da se Sarajevo brani do posljednjeg gradu obrazovana uporišta i patrole.
spašavanju istih u vrijeme operacije oslo- (do 20. marta), potom odbrana Sarajeva i
bađanja grada. zadržavanje jugoslavenskih partizanskih Njemački plan predviđao je odbranu
jedinica (tada već Jugoslavenske armije) grada na tri kružne linije:
Organizacija i djelovanje otpora u sa- da bi se izvukli ljudstvo, ranjenici i mate-
mom Sarajevu imali su svoje uspone i rijalno-tehnička sredstva. 1. Po povlačenju s Romanije, Jahorine
i Ivana obuhvatao je međuriječje paljanske
Sarajevska operacija počinje početkom i mokranjske Miljacke, Crni vrh, Močioci
marta mjeseca, da bi 28. marta krenula njena – Bukovik, pa onda preko Debelog Brda
završna faza i trajala je do 12. aprila 1945. iznad Vogošće, prema Jošanici na rijeku
godine. Ova vojna operacija Jugoslavenske Bosnu, s lijeve obale Bosne kosama iznad
armije bila je dio širih vojnih operacija u Sarajevskog polja i ponovo preko Igmana i
Bosni i Hercegovini. Uslijedila je nakon Trebevića izbijao pred Pale i zatvarao krug.
oslobođenja Mostara, Travnika i Višegra-
da, a po oslobođenju Sarajeva, krenulo se 2. Drugi pojas činila je “linija vanjskog
u operacije oslobađanja Banje Luke. osiguranja”, koja je išla od Pašinog Brda na
Grdonj, Hum, Dolac, Ali-pašin Most, Hra-
Njemačke snage činili su 21. brdski sno, Vraca, Zlatište, Palež, Trebević, Brus
armijski korpus sa svojom 181. i 117. di- i preko Starog Grada opet na Pašino Brdo.
vizijom, 7. SS divizijom “Princ Eugen” te
ostacima 369. legionarske divizije. Ustaška 3. Treći pojas išao je ivicom naselja od
vojska bila je u sastavu 8. i 15. divizije, a strelišta na Pašinom Brdu na Meteorološ-
u sadejstvu su bile i razne četničke for- ku stanicu pod Grdonj, Forticu, Koševo
macije koje se djelovale pod komandom i Jezero, pa obroncima Malog Huma, na
njemačkih snaga. Jugoslavensku armiju Kovačiće, starom željezničkom prugom do
u oslobađanju Sarajeva činili su dijelovi Hrida, pa silazio na Bentbašu i kod kasar-
2, 3. i 5. korpusa (2. korpus: 3, 29. i 37. ne Jajce zatvarao krug oko Sarajeva. Oči-
divizija; 3. korpus: 27. i 38. divizija; 5. gledno je da Nijemci nisu imali namjeru
korpus: 4. i 10. divizija), artiljerijska bri- olahko predati Sarajevo.
gada i tenkovska četa. Prema blizu 38.000
neprijateljskih vojnika na širem i užem No, nakon što su se obavještajci NOP-a
odbrambenom pojasu Sarajeva koncen- uspjeli domoći tog plana i pošto je nakon
trirano je oko 50.000 vojnika Jugoslaven- 20. marta dobijena saglasnost Hitlera za
ske armije, računajući tu i podršku tzv. napuštanje Sarajeva, došlo je do promjena
udarnih grupa unutar Sarajeva. U ovim
operacijama Jugoslavenska armija kori-
stila je i avijaciju.
Treba istaći da je posebno dobro bila
razgranata obavještajna služba NOP-a,
njeni su se pipci nalazili u gotovo svim
ustanovama NDH, ali je njihova mreža
prodirala i u njemačke štabove. Rezultat
toga bio je nalaženje njemačkog plana od-
brane Sarajeva. Riječ je o složenom bor-
benom dokumentu, odnosno elaboratu o
rasporedu svih jedinica, borbenih položa-
ja, objekata, planova izgradnje utvrđenih
objekata, sadejstva jedinica i dr.
Dramatična su događanja pratila gu-
bitak plana odbrane. Nakon pokrenute
istrage, uhapšeno je 25 njemačkih voj-
nika i oficira, 150 pripadnika oružanih
snaga NDH i pri tome su otkriveni neki
STAV 29/3/2018 41
